محسن فکری-کارشناس بهداشت محیط اردبیل
تعریف هرس: Pruning
هرس به طور کلی علم و هنر قطع کامل یا جزیی اندامهای مختلف گیاه می باشد به منظور تحت تاثیر قرار دادن و هدایت مسیر رشد و باروری گیاه یا به طور کلی اصلاح و بهبود نمای ظاهری که در نهایت باعث تنظیم و کنترل رشد ، گلدهی و میوه دهی می گردد.
دلایل انجام هرس:
حفظ زیبایی تاج درخت : در تمامی حالات هرس ، می بایستی فرم درخت حفظ شود و با هرس های نابجا و نا آگاهانه نبایستی این زیبایی را از بین برد.
مسایل ترافیکی : حذف شاخه های مزاحم رفت و آمد افراد و وسایط نقلیه که این عمل بهتر است در محل نهالستان و زمان تربیت نهال انجام شود و هرچه درخت جوان تر باشد این نوع تربیت را آسانتر می توان انجام داد. به طور معمول ارتفاع عبور و مرور افراد حدود ۲ متر و وسایط نقلیه ۳ الی ۴ متر لحاظ می شود.بنابراین چنانچه بخواهیم نهالی با این مشخصات تربیت کنیم حداقل به ۳ الی ۵ سال زمان در محل نهالستان نیازمندیم. لذا از کاشت هر گونه نهال های ضعیف که هرس(تربیت) نشده اند ، در معابرهای شهری می بایستی جدا خودداری نمود.
نگهداری اندازه درخت در حد مطلوب و جلوگیری از رشد بیش از حد و تراکم بالای شاخه ها
حذف شاخه های خشکیده ، بیمار ، ضعیف و شکسته
حذف شاخه های روی هم افتاده و خمیده
خلوت کردن قسمت داخلی که در نتیجه سبب چرخش بهتر هوا داخل شاخه ها ، دریافت بیشتر نور توسط شاخه های داخلی تاج و کاهش مقاومت در برابر باد می گردد.
تحریک گلدهی و میوه دهی در درختان و درختچه ها : در این حالت شخص هرس کار می بایست در مورد فیزیولوژی درخت ، شناخت انواع جوانه ها ، نحوه گلدهی (روی شاخه های فصل جاری ، یکساله ، دوساله و …) و نحوه رشد و نمو درخت مورد نظر اطلاعات کافی داشته باشد
جوان سازی درختان و درختچه های مسن Rejuvination : این موضوعی کاملا تخصصی و فنی می باشد و متاسفانه در بسیاری از شهرهای ایران در چند سال اخیر به هدف جوان سازی درختان کهنسال و تنومند اقدام به هرس های شدید نموده و موجبات خشکیدگی این درختان ارزشمند را فراهم نمودند. قبل از اقدام به چنین عملی می بایستی مطالعات اولیه و دقیق انجام شود و این کار به صورت تدریجی و طی چند سال و تحت نظر کارشناس امر انجام شود و از هرس های شدید و یکباره به منظور جوان سازی درخت جدا خودداری نمود به این نوع هرس های غلط و اشتباه اصطلاحا Lopping گفته می شود.
میزان و شدت هرس هر درخت در فضای سبز شهری به عوامل ذیل بستگی دارد :
میزان سلامت درخت
نوع گونه گیاهی
سن درخت
موقعیت و استقرار مکانی درخت
زمان هرس و در نهایت وضعیت فرم دهی اولیه و تربیت درخت در سالهای اول و شدت هرس در سالهای قبل