به گزارش پایگاه خبری ربیع، انتخابات مهم‌ترین و بارزترین نوع مشارکت افراد در عرصه سیاسی است که این رفتار مبتنی بر مجموعه نگرش‌ها، ارزش‌ها، ایستارها، هنجارها و آداب و رسوم یک جامعه می‌باشد و از یک سو پایه‌های اجتماعی قدرت سیاسی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر مالک خوبی برای ارزیابی توزیع قدرت در جامعه است. واقعیت این است که همه نظام‌های سیاسی که خواستگاه آنها مردم سالاری است، دغدغه مشارکت شهروندان در فرأیندهای سیاسی به عنوان بازیگران مؤثر در این فضا را دارند؛ چراکه مشارکت فعال، گسترده و فراگیر جامعه در انتخابات کشورها به منزله پشتوانه ملی در سطح داخلی و اعتبار و پرستیژ در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای است. از این جهت ضرورت دارد شاخص های موثر بر مشارکت سیاسی اجتماعی شهروندان به دقت واکاوی شود تا پدیده انتخابات همواره به عنوان فرصتی برای تزریق پشتوانه مردمی و تقویت قدرت ملی مطرح باشد. در این راستا باید گفت مجموعه ای از عوامل و منابع اجتماعی و انگیزشی در رفتار انتخاباتی افراد تاثیرگذار است .
الف) منابع اجتماعی عبارتند از :۱- علاقه به سیاست: علاقه به سیاست یکی از عوامل مشارکت در انتخابات است. اصولا فـرض بـر ایـن است که افرادی که علاقۀ بیشتری به سیاست دارند، در عرصه سیاست بیشتر فعالیت می کنند.۲- مهارتهای مشارکتی: فعالیت در گروهها و انجمن های سیاسی، اجتمـاعی، فرهنگـی، صـنفی و مـذهبی از ابزارهای مهم برای کسب مهارت های مشارکت محسوب مـیشـود. افـرادی کـه در احزاب، گروهها و انجمن ها عضویت و فعالیت دارند مهارتهای مشـارکتی کسـب می کنند و تمایل بیشتری به مشارکت سیاسی نشان می دهند. ۳- اثربخشی سیاسی: در مطالعات تجربی مربوط به رفتار انتخاباتی متغیر اثربخشـی سیاسـی بـه عنـوان عامل مهمی در مشارکت سیاسی در نظر گرفته میشود. به نظر می رسد افـرادی کـه حـس اثربخشـی بالایی دارند بیشتر از دیگران در انواع فعالیت های سیاسی مشارکت می کنند.( مثلا القای این حس که من از سیاست سردر می آوردم، من توانایی و اطلاعات کافی برای مشارکت در امور سیاسی را دارم، من توانایی اثر گذاری بر نظام سیاسی کشورم را دارم بنابراین احساس مسـئولیت میکنم و… ) ۴- اعتماد سیاسی: باورها، احساسات و نگرش های افراد جامعه از نظام سیاسی و دستگاههای اجرایی و مقامات حکومتی و مسئولان سیاسی، بخشی از نگـرش سیاسـی و عامـل مهمـی در ایجاد انگیزه برای مشارکت سیاسی و مشارکت انتخاباتی است. یکـی از متغیرهـای نگرشی مهم در ادبیات مشارکت سیاسی، اعتماد سیاسی است که میتـوان آن را در ابعاد اعتماد به نهادهای سیاسی به مسئولان کشور و به نحوه اجرای قانون در کشور سنجید.(وجود این اعتقاد که نامزدها فقط دنبال رای مردم نیستتد به فکر نظرات آنان نیز هستند، اجرای قانون برای همه یکسان است و ..) ۵- دینداری: از متغیرهایی که انتظـار مـی رود بـر مشـارکت سیاسـی و انتخابـاتی در ایـران تـأثیر بسیاری داشته باشـد، مـذهبی بـودن افـراد اسـت (القای این حس که شهروندان رای دادن را یک تکلیف شرعی و واجب بدانند، اینکه شهروندان رای دادن را یک ادای دین به شهیدان و خانواده آنها بدانند و…) ۶- تحصیلات: در اغلب جوامع، سطح تحصیلات افراد رابطۀ مستقیمی با تمایل آنهـا بـه مشـارکت سیاسی در همه ابعاد آن دارد؛ لذا انتظار میرود در ایران نیز با افـزایش تحصـیلات فرد تمایل او به مشارکت در انتخابـات افـزوده شـود( هرچند در ادوار مختلف انتخاباتی و بسته به شرایط سیاسی، میزان اثرگذاری این متغیر متفاوت است)
ب) در کنار منابع اجتماعی، مجموعه از عوامل انگیزشی نیز وجود دارد که می تواند در میزان مشارکت شهروندان در انتخابات تاثیرگذار باشد ازجمله : فشـارهای محـیط کـار، فشـار خـانواده و اقـوام، عـادت بـه رأی دادن، مخالفـت بـا جنـاح یـا کاندیـدای رقیـب، تقویت انسجام ملی در مقابل دشمن، حمایت از نظام جمهـوری اسـلامی، پیـروی از مقام رهبری بـرای مشـارکت در انتخابـات، رضـایت از وضـع موجـود و تمایـل بـه تداوم آن. همچنین باید گفت وجود همبستگی مثبت و معنادار میان هریک از این عوامل انگیزشی و مشارکت در انتخابات بدین معناست که با افـزایش یک عامـل انگیزشـی، میـزان مشارکت افراد در انتخابات افـزایش مـی یابـد.
اکرم کاظمی