به گزارش پایگاه خبری ربیع، بیش فعالی یکی از شایعترین مشکلات روان شناختی است که در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. (یکی از اختلالهایی که می‌تواند با میزان شیوع ۴ تا ۶ درصد در سنین کودکی موجب بروز مشکلاتی شود اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی می‌باشد). انجمن روانپزشکی آمریکا،. طبق DSM-IV-TR تشخیص یا تأیید وجود علائم متعدد در زمینه‌ی بی توجهی یا بیش فعالی-تکانشگری یا هر دو آنها به عمل می‌آید و به ۳ نوع فرعی بی توجه، بیش فعال – تکانشگر و یا نوع مرکب آن تقسیم می‌شود حدود ۳ تا ۵ درصد کودکان سنین مدرسه دارای اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی هستند و در پسرها ۲ برابر شایع‌تر است. در مطالعات کشور ما شیوع ۵/۵ الی ۵/۸ درصد گزارش شده است. همچنین فیاد و همکاران (۲۰۰۷) در گزارش‌های خود، اظهار می‌کنند که شیوع این اختلالات در کشورهای ثرووتمند بیشتر از کشورهای فقیر است. همچنین عوامل خانوادگی مثل تعداد فرزندان، سابقه‌ی ابتلای والدین به بیش‌فعالی یا سایر اختلالات روان پریشی و وزن پایین هنگام تولد می‌تواند از دیگر عوامل بروز این اختلال باشد. همچنین ۳۰ تا ۷۰ ددرصد از کودکانی که دارای اختلاال نارسایی توجه / بیش فعالی هستند علائم این اختلال را تا بزرگسالی نیز از خود نشان می‌دهند. این اختلال با علائمی مانند نداشتن تاب مقاومت در برابر ناکامی، کج خلقی، بی ثباتی خلقی، طرد شدن از سوی همسالان و واکنش شدید اطرافیان همراه است.
بارکلی نیز اختلال نقض توجه را مجموعه‌ای از نشانه‌های مرضی مانند عدم توجه، اشکال در به تأخیر انداختن خواسته‌ها، بیش فعالی، تکانشگری و دامنه‌ی کوتاه توجه معرفی می‌کند. در برخی موارد عدم رشد هیجانی، پرخاشگری، اختلالات سلوک و افت تحصیلی نیز با این اختلال همراه است. براساس نظریه خانواده پویایی براون وقتی عملکرد ضعیفی در روابط زناشویی وجود داشته باشد، این اختلاف روی رفتار کودک تأثیر گذاشته و انعکاس رفتار و عملکرد خانواده را به صورت رفتارهای اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی نشان می‌دهد. محیطی که کودک بیش فعال در آن آموزش می‌بیند و والدینی که کودک با آنها زندگی می‌کند و حتی خود کودکان نیز دارای تنش فراوانی هستند و توانایی سازگاری کمی را از خود نشان می‌دهند. بنابراین برای کاهش مشکلات لازم است اصلاحاتی در محیط و روابط انسانی و بین فردی که کودک با آنها در تعامل است (به خصوص والدین، آموزگار) انجام گیرد. معمولاً والدین با این اختلالات به عنوان یک مشکل نه یک بیماری برخورد می‌کنند. به دلیل تنوع و تعداد زیاد این مشکلات در کودکان بیش فعال، روش‌های درمانی مختلفی اعم از درو درمانی، رفتار درمانی، مشاوره و آموزش مدیریت والدین … ارائه شده است.
مشخصات رفتاری کودکان بیش فعال با تاکید بر اختلال در نقص توجه
۱- حرکت بدون هدف دست و پا
۲- ناتوانی در پی گیری آموزش
۳- پیچ و تا ب خوردن در حالت نشسته
۴- تغییر مکرر فعالیت‌ها و بازی‌ها
۵- گم کردن مکرر وسایل شخصی
۶- انجام کارهای خطرناک در اثر بی احتیاطی
۷- غالباً در حال حرکت بودن
۸- پرحرفی
۹- گوش ندادن به صحبت دیگران در اثر بی توجهی
۱۰- قطع صحبت یا مداخله در کار دیگران
اولیا و تعامل با کودکان بیش فعال:
در تعامل اولیا با کودکان بیش فعال می‌توان راهکارهایی را برای مددیریت در رفتار ارائه داد. این روش‌ها می‌تواند شامل مواردی از جمله اقتصاد ژتونی، محرومیت و مواردی از این قبیل باشد. یکی دیگر از از این روش‌ها ارائه‌ی یک برنامه مداخله‌ای به والدین است که به عنوان چند برنامه‌ی مداخله‌ای به همراه یک سری توصیه به والدین ارائه شده است.
۱- توجه مثبت به کودک: تشویق‌های کلامی و غیرکلامی کودک مثل نگاه محبت آمیز، دست کشیدن روی سر، بغل کردن و..
۲- توجه مقتدرانه به تمام فعالیت‌های متضاد با رفتار منفی کودک: موقع دستور دادن به کودک بازخورد فوری درباره نحوه‌ی اجرای دستور بدهید.
۳- صدور دستورهای مؤثر: دستورهای ساده و مشخص، پیگیری انجام آن.
۴- آموزش عدم مداخله و قطع فعالیت‌های والدین توسط کودک: ابتدا از کودک می‌خواهیم که مشغول کاری شود و سپس از او می‌خواهیم که او نباید فعالیت ما را قطع کند. و در نهایت بازخورد مناسبی به او می‌دهیم و از او می‌خواهیم فعالیتش را ادامه دهد.
۵- اجرای سیستم اقتصاد ژتونی و کسب امتیاز برای دریافت جایزه در خانه: حتماً به کودک یادآوری و تاکید شود که ژتون وقتی به او تعلق می‌گیرد که فعالیت مورد نظر با اولین درخواست و بدون تکرار انجام شود.
۶- تنبیه کودک هنگام انجام رفتار نامناسب: جریمه‌ها نباید پی در پی استفاده شود چون تأثیر خود را از دست می‌دهد.
۷- یادگیری تنبیه کودک در زمان انجام رفتارهای نامناسب: در ابتدا باید برای تنبیه کودک از سیتم اقتصاد ژتونی استفاده نمود و پس از آن به صورت گزینشی برای آموزش نظم از جریمه استفاده کنید. به این شکل که اگر کودک کاری را انجام ندهد از امتیازش کم خواهد شد.
گردآورنده: کارشناسان مرکز مشاوره آرامش (معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان کردستان).