پایان تاریخ و چشم‌انداز نهایت تمدن بشری، یکی از مسائل و مناقشاتی است که پیرامون آن دیدگاه‌های مختلفی ارائه گردیده و بحث‌های مختلفی در گرفته است. غرب امروز مدعی فرا رسیدن پایان تاریخ است و «لیبرال دموکراسی» را به عنوان غایت نهایی و آمال متعالی تحقق یافته انسان غربی و ایدئولوژی فراگیر و جهانی شده معرفی می‌کند. در ادبیات دینی و آموزه‌های اسلامی اما این ماجرا در ذیل مبحث مهدویت مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. حکیم فرزانه انقلاب اسلامی الگویی را تحت عنوان مراحل پنج گانه تحقق تمدن اسلامی مطرح ساخته‌اند که به نحوی می‌تواند الگویی برای تفهیم مهدویت و ترسیم آینده جهان مبتنی بر جهان بینی توحیدی و تبیین جایگاه نظام اسلامی و انقلاب اسلامی ملت ایران در این فرآیند باشد.
فرآیند دستیابی به تمدن اسلامی بر اساس دیدگاه رهبر معظم انقلاب، شامل وقوع «انقلاب اسلامی»، تشکیل «نظام اسلامی»، «دولت اسلامی»، «جامعه و کشور اسلامی» و سپس ایجاد «تمدن اسلامی» می‌شود که اکنون ما در دوران ایجاد «دولت اسلامی» قرار داریم. بدون شک رسیدن به مرحله پنجم، رسیدن به زمانه ظهوری است که مقدمات آن فراهم گردیده است و در آن شرایط امام زمان (عج) پرچمداری هدایت تمدن اسلامی را برعهده خواهد گرفت.
در این میان سؤال اساسی بحث آن است که جوان مؤمن انقلابی که مخاطب کلام رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است چگونه باید به موضوع مهدویت بنگرد و خود را مهیای ظهور کند؟
بیانیه گام دومی را می‌توان به مثابه مانیفیستی برای تحقق تمدن اسلامی و تلاشی برای نزدیک شدن به ظهور قابل تفسیر نمود. در متن بیانیه گام دوم با صراحت سخن از ورود به «دوّمین مرحلهٔ خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدّن‌سازی» شده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی جوانان مؤمن انقلابی را خطاب قرار داده و می‌فرمایند: «دهه‌های آینده دهه‌های شما است و شمایید که باید کارآزموده و پُرانگیزه از انقلاب خود حراست کنید و آن را هرچه بیشتر به آرمان بزرگش که ایجاد تمدّن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمیٰ (ارواحنافداه) است، نزدیک کنید.» (۲۲/۱۱/۹۷)
اگر قرار باشد، ظهور از طریق زمینه سازانی مهیا گردد، بدون شک جوانان مؤمن انقلابی در صف اول کسانی هستند که از آنان انتظار می‌رود در ماجرای زمینه سازی ظهور نقش کلیدی را بر عهده بگیرند. جوان مؤمن انقلابی به واسطه خصوصیاتی چون شجاعت، تقوا، انگیزه متعالی، بصیرت و تیزبینی، کم تعلقی به دنیا، دوری از عافیت طلبی و روحیه انقلابی بیش از دیگر اقشار جامعه در میدان زمینه سازی ظهور نقش آفرین خواهد بود. و این حقیقتی است که در کلام رهبر انقلاب نیز ابراز گردیده است: «شما جوانان عزیز که در آغاز زندگی و تلاش خود هستید، باید سعی کنید تا زمینه را برای آن‌چنان دورانی آماده کنید؛ دورانی که در آن، ظلم و ستم به هیچ شکلی وجود ندارد؛ دورانی که در آن، اندیشه و عقول بشر، از همیشه فعالتر و خلاقتر و آفریننده‌تر است؛ دورانی که ملتها با یکدیگر نمی‌جنگند؛ دستهای جنگ‌افروز عالم – همان‌هایی که جنگهای منطقه‌یی و جهانی را در گذشته به راه انداختند و می‌اندازند – دیگر نمی‌توانند جنگی به راه بیندازند؛ در مقیاس عالم، صلح و امنیتِ کامل هست؛ باید برای آن دوران تلاش کرد.» (۳۰/۱۱/۷۰)
در برخی نگاه‌های انحرافی، ظهور اتفاقی است که به یک باره محقق خواهد شد و حاصل آن گسترش عدالت در جهان باشد. رخدادی که بیرون از اراده آدمی شکل می‌گیرد و انسان منفعلانه تماشاگر و منتظر تحقق آن است. اما حقیقت آن است که ظهور اتفاق نبوده، بلکه فرآیندی است که باید برای تحقق گام به گام آن تلاش نمود. به واقع ظهور رخداد بزرگ در پایان تاریخ است که با عنایت خداوند متعال و هدایت امام (ع) و بدست اراده‌های انسان‌های مؤمنی تحقق خواهد یافت که عمر خود را در مسیر آماده سازی ظهور وقف کرده‌اند! به واقع اگر منتظران به وظایف خود عمل نکنند و برای تحقق ظهور تلاش ننمایند، بدون شک فرج نیز سر نخواهد رسید. لذا جوان مؤمن انقلابی تماشاگر فرآیند ظهور نیست، بلکه به مثابه بازیگری فعال صحنه به نقش آفرینی مشغول بوده و به وظیفه انقلابی خود عمل می‌کند. همچنین با خودسازی انقلابی در حال آماده سازی درونی برای انجام وظیفه در جایگاهی بالاتر است.
امام خامنه‌ای در این زمینه می‌فرمایند: «انتظار یعنی قانع نشدن، قبول نکردن وضع موجودِ زندگی انسان و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب، که مسلّم است این وضع مطلوب با دست قدرتمند ولی خدا، حضرت حجت‌بن‌الحسن، مهدی صاحب زمان (صلوات اللَّه علیه و عجّل اللَّه فرجه و ارواحنا فداه) تحقق پیدا خواهد کرد. باید خود را به‌عنوان یک سرباز، به‌عنوان انسانی که حاضر است برای آن‌چنان شرایطی مجاهدت کند، آماده کنیم.» (۲۷/۵/۸۷)
مظفر حاجیان