بسمالله الرحمن الرحیم
طلیعه هفته با وداع از پائیز و سلام به زمستان همراه بود و بدین ترتیب عملاً وارد آخرین فصل سال شدیم که انشاءالله با بارش رحمت نزولات آسمانی همراه باشد. سه چهارم از سال ۹۷ با همه فراز و نشیبهایش سپری شد و این روزها کارنامه این سال هم صفحات واپسین خود را ورق میزند و در انتظار تحولات خیر و گشاینده، که شاید دگرگونی مثبتی در احوالات مردم فراهم آورد.
قطعاً کاهش قدرت خرید مردم و افت توان معیشتی خانوادهها از زنگ خطرهایی است که علاوه بر لطمههای اقتصادی، آسیبها و عوارض اجتماعی متعددی را به همراه دارد و یافتن راهحل برای آن میتواند مشکلات سایر حوزههای اجتماعی و اعتقادی را نیز تعدیل کند. اینکه هر سال شاهد پائین افتادن خط فقر در جامعه باشیم، اصلاً خبر خوشایندی برای تصمیم گیران و مدیران کشور نبوده و نیست. اطلاعات و دادههای موثق درباره وضعیت اقتصادی دهکهای پائین جامعه و افزایش شکاف طبقاتی، نگرانیهای بسیاری را در میان دلسوزان جامعه ایجاد کرده است. کارشناسان و صاحبنظران اجتماعی، فقر را یکی از مهمترین علل آسیبهای اجتماعی میدانند که میتواند منشاء بسیاری دیگر از مشکلات و ضایعات در جامعه باشد. اینکه خانوادههایی توان اداره حداقلی خود را از کف داده و توازن درآمدها و هزینه هایشان بهم خورده و در معرض سقوط به «فقر مطلق» قرار بگیرند، قطعاً برای مسئولان و مدیران کشور خبر خوشایندی نبوده و باید تصمیماتی فراتر از اختصاص سبد غذایی برای آنان در نظر گرفت. متاسفانه تبعات گسترش فقر در جامعه، زنجیرهای از مسائل ضداخلاقی، انحرافات فرهنگی و بزهکاریهای اجتماعی را در جامعه ایجاد کرده که مقابله با آن نیازمند داشتن برنامههای مدون و عملیاتی است و غفلت از آن تبعات خانمان سوزی را به همراه خواهد داشت.
در ابتدای هفته خبر اعدام یکی دیگر از سلاطین شبکههای فساد اقتصادی و مالی که در گستره زدوبندهای اقتصادی و رانت خواریها امکان رشد یافته بود، در رسانهها منتشر شد. حکم اعدام «حمید رضا باقری درمنی» معروف به «سلطان قیر» که با تشکیل باند کلاهبرداری به اقدامات مجرمانه اقتصادی دست زده بود، روز شنبه اجرا شد. پرونده او و مرتبطین با این شبکه مشتمل بر ۱۵۶ جلد و بیش از ۲۵ هزار برگ بوده که براساس حکم دادگاه سالیان متمادی به صورت شبکهای به اقدامات مجرمانه و متقلبانه از قبیل جعل، تبانی، پرداخت رشوه به کارکنان دستگاهها و تشکیل شرکتهای صوری و کاغذی بیش از هزار و ۷۸ میلیارد تومان کلاهبرداری کرده بود.
در این هفته و در ادامه مبارزه با اخلالگران ارزی، وزارت اطلاعات از کشف و دستگیری یک شبکه نفوذ در سیستم بانکی و ارزی خبر داد که عناصر آن در استانهای سیستان و بلوچستان، تهران، مازندران، قم، کرمان و اصفهان حضور داشتند. اعضای این شبکه به بهانه انجام واردات کالا، با اسناد غیرواقعی و جعلی، به ثبت سفارش اقدام کرده و بدون آنکه قصد واردات کالا داشته باشند، ارزهای دولتی را به مقصد دلخواه خود حواله کرده و سپس ارزها را به قیمت آزاد فروخته و از مابهالتفاوت حاصله سودجویی میکردند. شبکه مذکور ۸۶ شرکت صوری ایجاد کرده و با جعل اسناد از طریق مهرهای جعلی شرکتهای داخلی و خارجی اقدام به خروج ارز مینمود که با کشف آن، از خروج ۳۰۰ میلیون یورو ارز دولتی جلوگیری شد.
متاسفانه در سالها، بویژه ماههای اخیر، موضوع اخلال در نظام اقتصادی کشور که از ضعف سیستم مدیریتی و نظارتی سوءاستفاده و تغذیه میکند آنچنان اختاپوس وار به جان اقتصاد کشور افتاده که هم ارزش پول ملی را به شدت کاهش داده و هم رمق ملت را گرفته و معیشت آنها را دچار تحلیل کرده است. واقعیت این است که ملت ایران در شرایطی در برابر یک جنگ بیامان اقتصادی که از خارج هدایت شده و توسط عوامل و سرپنجههای داخلی اجرا میشود، قرار گرفته که متاسفانه در مواجهه با آن از سیستمهای مدیریتی، نظارتی، حسابرسی و قضایی مناسب برای مقابله با آن برخوردار نیست و فرصت طلبان اقتصادی در این فضای آشفته که با شروع دور جدید از تحریمها تشدید شده، سودهای کلانی را از اموال ملی به جیب زده که افکار عمومی منتظر برخورد سریع و قاطع با این عوامل ناامنی هستند.
روز سه شنبه پس از دو هفته تاخیر سرانجام رئیسجمهور لایحه بودجه سال ۹۸ را به مجلس ارائه کرد. این لایحه ۱۴۲هزار میلیارد تومانی در شرایطی تقدیم شد که از اواخر سال ۹۷ کشور با دور جدیدی از فشار و تحریم ظالمانه مواجه است و دولت باید با مشکلات ناشی از آن مقابله کند و با توجه به شرایط پیش رو، تغییراتی در اعداد و ارقام بودجه ایجاد شد، منتهی رئیسجمهور هنگام ارائه بودجه به نکاتی اشاره کرد و از آن انتقاد نمود که نشان میدهد نظام بودجه نویسی کشور با موانع و محدودیتهایی مواجه است که از سوی افراد و مراکزی اعمال میشود که قاعدتاً مدخلیتی در این کار ندارد. از این جهت آقای روحانی صراحتاً در سخنان خود اذعان کرد «بودجه کشور از دالانهایی مخفی برخوردار بود و به همین دلیل چندان شفاف نیست و برای نجات کشور، هیچ راهی جز شفاف سازی بودجه و نجات از فساد و رانت وجود ندارد.» وی به عدم اصلاح ساختارها در سالهای گذشته اشاره کرد و گفت: «ناگفته نماند بودجه سال ۹۷ یک نقطه مثبت داشت و آن هم نقد بودجه کشور از سوی مردم و کارشناسان بود که در جریان تقسیم و توزیع بودجه قرار گرفته بودند.»
وی سپس تصریح کرد: «البته یک قدرت بزرگ در کشور است که باید ما را نجات دهد و آن، قدرت افکار عمومی است و این قدرت میتواند ما را به انتخاب درست مجبور کند و این قدرت درحالی به کار میافتد که مردم از موضوعات آگاه شوند.»
اظهارات رئیسجمهور از این امر حکایت دارد که مشکلات ساختاری در مسائل اقتصادی و در کلان توزیع بودجه کشور وجود دارد که باید با شفافیتی که از دولت و مراکز نظارتی و دیوانی انتظار میرود، افکار عمومی روشن شده و از اهرم مطالبه گری مردم برای اصلاح این معضلهای ساختاری استفاده کرد.
روز سه شنبه آیتالله هاشمی شاهرودی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از ماهها دست و پنجه نرم کردن با بیماری، درگذشت. به همین مناسبت رهبر معظم انقلاب با صدور پیامی درگذشت این فقیه خدوم و کارگزار با وفای نظام را تسلیت گفت و روز چهارشنبه نیز در مراسم نماز و تشییع پیکر ایشان حضور یافت.
در این هفته همچنین حادثه دلخراش دیگری در تهران روی داد که در آن ۱۰ تن از دانشجویان دانشگاه آزاد جان خود را از دست دادند. این واقعه دردناک در جریان واژگونی اتوبوس در محوطه واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد در شمالیترین منطقه پونک تهران روی داد که ۲۶ تن دیگر به شدت مصدوم شدند. هر چند علت این حادثه دردست بررسی است ولی ضایعهای که بر خانواده این عزیزان وارد شده به سادگی قابل جبران نیست و تنها برخورد با عوامل این سهل انگاری و جلوگیری از تکرار این قبیل حوادث میتواند آرامبخش قلب داغدار آنها باشد.
این هفته در صحنه بینالمللی نیز شاهد تحولات متعدد و مهمی بودیم. اعلام خروج آمریکا از سوریه همزمان با استعفای وزیر دفاع آن کشور، تظاهرات خشونت بار ضد دولتی در سودان، انحلال مجلس رژیم صهیونیستی و حکومت خودگردان فلسطین و عدم توفیق جلسه مجلس عراق برای تکمیل کابینه عادل عبدالمهدی و نقض مکرر آتش بس یمن توسط رژیم ریاض، از جمله این رویدادها بودند.
این هفته ترامپ رئیسجمهور آمریکا در رخدادی که ناظران کمتر وقوع آن را پیشبینی میکردند اعلام کرد نیروهای آمریکا را از سوریه خارج میسازد. این تصمیم ترامپ در آمریکا با واکنشهای متفاوتی همراه بود. درحالی که هم ترامپ و هم دولتمردان کابینهاش این تصمیم را در راستای منافع آمریکاییها عنوان کردهاند ولی مخالفتهای گستردهای نیز با این تصمیم ابراز شد از جمله «جیمز ماتیس» وزیر دفاع آمریکا در اعتراض به آن اعلام استعفا کرد. همچنین گزارش شده که تصمیم جنجالی ترامپ، وضعیت پنتاگون را دچار آشفتگی کرده است. برخی مقامهای ارشد سیاسی نیز نسبت به این گونه تصمیمها و اقدامات ترامپ ابراز نگرانی کردهاند. ترامپ با هر دلیلی این تصمیم را گرفته باشد بیانگر این واقعیت مهم است که آمریکا در سوریه دچار شکست شده چرا که آمریکاییها از ابتدای حضور غیرقانونی خود و اساساً از آغاز تحمیل بحران به سوریه در حدود هشت سال قبل، هدف اصلی شان ساقط کردن حکومت سوریه بود ولی پس از همه این تلاشها و توطئهها، اکنون حکومت سوریه بر سر قدرت باقی است و این کشور با سرعت به سوی ثبات پیش میرود و این آمریکا و سایر دشمنان سوریه هستند که یک به یک شکست خورده و مجبور به عقب نشینی میشوند.
این هفته، سودان صحنه تظاهرات گسترده ضد دولتی بود. این حجم از اعتراضها در این کشور بیسابقه محسوب میشود اعتراضهای جاری هر چند به دنبال تصمیم دولت مبنی بر سه برابر کردن قیمت نان آغاز شد ولی نارضایتیها در این کشور ریشه در گذشته دارد. گزارشها حاکی از اتخاذ تدابیر شدید امنیتی، حداقل در ۱۰شهر سودان است. اعتراضات تاکنون بیش از ۳۷ کشته در برداشته است. اکنون پیکان اعتراضات به سوی شخص عمرالبشیر نشانه رفته و معترضین خواستار کنارهگیری وی هستند. خودروهای زرهی از بیم عملی شدن تهدید معترضین برای حمله به کاخ ریاست جمهوری، در معابر ورودی به کاخ مستقر شدهاند.
عمرالبشیر که حدود ۳۰ سال است قدرت بلامنازع را در این کشور در اختیار دارد اکنون با یکی از بزرگترین تهدیدها برای حکومتش مواجه است. مخالفان وی را به در پیش گرفتن حکومتی استبدادی و شکست در اقتصاد وتامین حداقل معیشت مردم متهم کرده و تاکید نمودهاند تا سرنگونی وی به اعتراضات ادامه خواهند داد.
این هفته هم نتانیاهو و هم محمود عباس مجالس رژیم صهیونیستی و حکومت خودگردان را منحل اعلام کردند که این هم زمانی اتفاقی عجیب محسوب میشود که بیانگر بحران سیاسی است که گریبانگیر نتانیاهو و محمود عباس شده است.
نتانیاهو که از سویی خود و همسرش با چند پرونده اختلاس و دزدی و از سوی دیگر با بحران سیاسی شکست ائتلافش در کنست رژیم صهیونیستی مواجه است درصدد بوده با اعلام انحلال مجلس و برگزاری انتخابات جدید، خود را از این وضعیت وخیم نجات دهد. از سوی دیگر محمود عباس نیز که جایگاهش در فلسطین روز به روز تضعیف میشود در این اندیشه است که در سایه انحلال مجلس قانونگذاری، بر حماس فشار آورد تا این جنبش را به پذیرش شرایط خود ترغیب کند. این تصمیم سیاسی محمود عباس با مخالفت چندین گروه از جمله حماس و جهاد اسلامی فلسطین مواجه شده و آنها، این تصمیم را فاقد وجهه قانونی دانستهاند.
این هفته مجلس عراق در تلاش برای تکمیل کابینه عادل عبدالمهدی، نخستوزیر جدید عراق و خارج کردن این کشور از بلاتکلیفی سیاسی، تشکیل جلسه داد. در این جلسه سه وزیر از پنج وزیر باقیمانده تایید شدند ولی وزارت خانههای دفاع و کشور همچنان بلاتلکیف ماندند. قرار است در جلسه آتی که در ۱۸ دی برگزار میشود مجدداً این مسئله مورد بررسی قرار گیرد.
از یمن نیز خبر میرسد با وجود توافق آتش بس در نشست هفته پیش در سوئد، متجاوزان سعودی دهها بار آتش بس را نقض کردهاند. آتش بس اخیر به دنبال توافق نمایندگان دولت نجات ملی و دولت فراری یمن در ۲۲ آذر گذشته حاصل شد و طرفین موافقت کردند آتش بس را اجرا کنند و همچنین مقرر شد تا محاصره بندر «الحدیده» در مدت ۱۴ روز برداشته شود. واقعیت این است که سعودیها و حامیان بینالمللی آنها هر چند مجبور به پذیرش آتش بس شدهاند ولی از شرایط موجود که موید پیروزی مردم یمن و شکست متجاوزان میباشد رضایت ندارند.
سرمقاله جمهوری اسلامی/
تحلیل سیاسی هفته
« تحلیل سیاسی هفته » عنوان سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی است که میتوانید آن را در ادامه بخوانید: