به گزارش پایگاه خبری ربیع، سیر تحولات و تغییراتی که بر سر برخی از کم‌نظیرترین بناها و محورهای تاریخی شهر اصفهان رفته، همواره ذهن همه کسانی که دل در گرو اصفهان دارند را به خود مشغول کرده است.
این دغدغه همیشگی و همین‌طور بررسی اسناد موجود از نحوه شکل‌گیری، گسترش و تغییرات شهر اصفهان در طول تاریخ محورهای سوالاتی بود که کارگاه “بازخوانی اسناد تصویری و توصیفی و مطالعات تاریخ شفاهی معماری در بازشناسی بناهای تاریخی اصفهان” در کتابخانه مرکزی تلاش کرد به آنها پاسخ دهد.
این کارگاه با حمایت مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان با حضور علاقه مندان برگزار شد.
نیما ولی‌بیگ، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در نشست نخست این کارگاه، آشنایی با بناهای تاریخی اصفهان و تحولات آنها در گذر زمان را هدف از برگزاری آن دانست و به معرفی یکی از ابزارهای این شناخت یعنی اسناد تصویری و توصیفی پرداخت.
او تغییر کاربری خیابان چهارباغ و تبدیل آن به پیاده‌راه را یکی از پرسش‌های مردم و رسانه‌ها در چند سال اخیر دانست و اظهار داشت: نگاه کردن به لایه‌های تاریخی همواره در شهرسازی به‌خصوص در شهرهای تاریخی مطرح است.
ولی‌بیگ افزود: ویرانه‌های شهر پمپئی و هرکولانیوم ایتالیا (که با خاکستر آتشفشان مدفون و تمام مردم آن کشته شدند) بر اساس مستندات و برخی نوآوری‌ها مورد بازسازی قرار گرفت، اما چهره‌ای جعلی از دو شهر تاریخی ساخته شد و پرسش این است که ما اجازه داریم چنین کاری انجام دهیم؟
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان این رویکرد را بازگشت به کهن‌ترین لایه‌های تاریخی سطوحی از شهر دانست و با رد این رویکرد، گفت: نگاه دیگر، نگاهی ارزشی برای تمام دوره‌ها است، همان‌طور که برای لایه‌های گوناگون مسجد جامع اصفهان از کهن‌ترین دوران تاکنون ارزش قائل هستیم و باید برای سایر بناهای تاریخی اصفهان نیز همین‌طور باشد.
او ادامه داد: در زمان سلجوقیان هیچ‌گاه مساجد را از دوران “کاکویه” و “بویه” کپی نکردند و صفویان نیز مساجد را از روی دوره سلجوقیان نساختند، ولی ما یک دوره تاریخی را در نظر گرفته و تنها کالبد مساجد را کپی می‌کنیم که نمونه‌های آن را در شهر زیاد می‌بینیم. نگاه به گذشته نباید کپی کردن کالبدها باشد چون معماران و شهرسازان در هر دوره از جدیدترین تکنولوژی استفاده کرده و به شیوه زمان خودشان بناها را طراحی کرده‌اند.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان حفظ “خاطرات جمعی” مردم یک شهر را وظیفه متولیان دانست و گفت: به جای ممنوع کردن تردد اتومبیل در چهارباغ باید به مردم یاد بدهیم چگونه بدون صدمه زدن به آن با اتومبیل تردد کنند. همان‌طور که در خیلی از کشورهای دنیا برخی خیابان‌ها هم محور سواره دارد و هم محور پیاده.
او با بیان اینکه پنج سال پیش مردم بیشتر برای خرید پوشاک به چهارباغ عباسی می‌رفتند، تصریح کرد: اما امروز آن را تبدیل به گذری پر از کافی‌شاپ و فست‌فود کرده‌ایم و با پیاده‌راه شدن این گذر بخشی از خاطرات جمعی حذف شد و خاطرات جعلی پدید آمد و بسیاری از فروشندگان قدیمی پوشاک مغازه‌های خود را به جای دیگری انتقال دادند.
ولی‌بیگ شناخت کالبد را یکی از راه‌های شناخت گذشته دانست و ادامه داد: شناخت گذشته با پرسش از نسل‌های گذشته به دست می‌آید که به آن تاریخ شفاهی می‌گوییم. مطالعه و تدوین تاریخ شفاهی به شکل امروزی و قانونمند برای نخستین بار توسط دانشگاه هاروارد درباره ایران انجام شد. یکی از مشهورترین افراد خارجی که در ایران به مطالعه تاریخ شفاهی و تدوین کتاب درباره معماری پرداخت، دونالد نیوتن ویلبر بود که ۱۰ سال پیش و پس از انتشار اسناد سازمان سیا مشخص شد این دانشمند یکی از مهره‌های اصلی کودتای ۲۸ مرداد بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه نقل قول‌های مستقیم و غیرمستقیم افراد و ساکنان محلات مطالعات تاریخ شفاهی را شکل می‌دهد، خاطرات جمعی را بخشی از این نقل قول‌ها دانست که باید درصدد حفظ آنها باشیم و نه تغییر دادنشان.
او سپس به سراغ تفسیر اسناد تصویری و توصیفی به‌‌عنوان دیگر ابزار بازشناسی بناهای تاریخی اصفهان رفت و اظهار داشت: خواندن این اسناد نیاز به مهارت و واقعیت‌هایی که از اسناد برداشت می‌کنیم، نیاز به تفسیر دارد.
او با بیان اینکه به خاطر علاقه زیاد شاهان قاجار به عکاسی دومین آلبوم‌خانه جهان در کاخ گلستان شکل گرفته است، گفت: برخی عکس‌های نادر این دوره در بازنمایی تصویری گذشته ایران بسیار مفید بوده است. حدود سال‌های ۱۲۹۰ تا ۱۳۰۰ شمسی نخستین عکس‌های هوایی از ایران گرفته شده و عکس‌های هوایی سال ۱۳۲۳ از اصفهان برای نخستین بار به نقشه تبدیل می‌شود.
ولی‌بیگ با بیان اینکه نقشه‌ای متعلق به سال ۱۳۲۰ جزو بهترین اسناد موجود از شهر اصفهان است، گفت: همچنین بهترین پژوهشگر غربی که معماری ایران را شناخته ماکسیم سیرو است که تمام نقشه‌هایی که از کاروانسراهای اصفهان در کتاب‌هایش موجود است را شخصاً برداشت و ترسیم کرده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان بیان داشت: در سال ۱۳۲۳ نقشه جامع شهر اصفهان تهیه می‌شود که جزئیات بسیاری دارد و بخشی از اسناد آن به چاپ عمومی نرسیده است که خیلی از مکان‌های از دست رفته مانند باغ هزارجریب و فرح‌آباد در این اسناد به چشم می‌خورد.