به گزارش پایگاه خبری ربیع، عاطفه بازفتی
شخصیت، سیره و روش زندگی و سجایای اخلاقی پیامبر اسلام(ص) همواره مورد توجه بزرگان شعر و ادب فارسی بوده است؛ اشعاری که در ستایش او سروده شده گواه این موضوع است. مولانا نیز از بزرگان و عارفانی است که ارادت ویژهای نسبت به رسول اکرم(ص) داشته است و دیدگاه او به مقام پیامبر(ص)، نگاه مریدی گم گشته به ولی و رسولی کامل و الهی است.
مولانا، پیامبر(ص) را غایت و نهایت آفرینش میداند و نهایت عشق و دوستداری خود را در کلام زیبای خویش در مثنوی جاری میسازد و اگر کسی اهل دل و ذوق باشد شک نمیکند که مولانا هر جا در مثنوی از کرامت، معنویت، انسانیت و معرفت کامل سخن میراند فقط توجهاش به «نور محمدی» است.
بسیاری از حکایات و داستانهای مثنوی بر اساس زندگی و احادیث پیامبراسلام(ص) سروده شدهاند. در این نوشتار چند داستان از دفتر دوم مثنوی با محوریت موضوعی پیامبراسلام(ص) مورد بررسی قرار میگیرد.
گنج در خانه
مولانا در یکی از داستانهای طولانی و شیرین مثنوی روایت میکند که یکی از صحابه و یاران پیامبر(ص) به شدت بیمار بود، پیامبر(ص) به عیادت و احوالپرسی وی رفت تا از او دلجویی کند:«از صحابه خواجهای بیمار شد/و اندر آن بیماریش چون تار شد/مصطفی آمد عیادت سوی او/چون همه لطف و کرم بُد خوی او» از آنجا که بیمار نگاهش به رسول الله(ص) افتاد درد و رنجوریاش بهبود یافت و خدا را سپاس گفت و بیماری خود را موهبت و عنایتی ربّانی دانست که به واسطه آن توانسته وجود مبارک پیامبر(ص) را در خانهاش زیارت کند:«زنده شد او چون پیمبر را بدید/گوئیا آن دَم مر او را آفرید/گفت:بیماری مرا این بخت داد/کامد این سلطان بَرِ من بامداد/تا مرا صحّت رسید و عافیت/از قُدومِ این شَهِ بی حاشیت»
ساختن مسجد ضرار
یکی از داستانهای بسیار زیبای دفتر دوم مثنوی، داستان «منافقان و ساختن مسجد ضرار» است که دربردارنده مفاهیم بسیار بلند عرفانی است. مولوی میفرماید منافقان در رقابت با مسجد قُبا، مسجد ضرار را پی افکندند و از پیامبر(ص) درخواست کردند که در آنجا نماز بگزارند. ادعای آنان این بود که هدف از ساختن این مسجد اطعام مسکینان و پناه دادن به در راه ماندگان و بیپناهان است در حالی که هدف آن دو رویان، کفر و بازگشت از دین اسلام بود:«این چنین کژ بازیای در جفت و طاق/با نبی میباختند اهل نفاق/کز برای عزّ دین احمدی/مسجدی سازیم و بود آن مُرتَدی»
پیامبر(ص) به آنان میفرماید فعلا عزم سفر به منطقه تبوک دارم چون از این جنگ بازگردم به آن مسجد برای نمازگزاردن میآیم. مولانا میفرماید تمام سیاهنماییها و حیلههای منافقان نزد پیامبر(ص) آشکار و روشن بود اما با این حال مثل همیشه تبسمی بر لب نهاد:«شکرهای آن جماعت یاد کرد/در اجابت، قاصدان را شاد کرد/مینمود آن مکر ایشان پیش او/ یک به یک ز آن سان که اندر شیر، مو/…گفت پیغمبر که آری لیک ما/بر سر راهیم و بر عزم غزا/زین سفر چون بازگردم آنگهان/سوی آن مسجد روان گردم روان» پس از بازگشت پیامبر(ص) از غزوه تبوک آیه۱۱۰-۱۰۷ سوره «توبه» نازل میشود و نیت پلید منافقان را بر همه آشکار میسازد. پیامبر(ص) به منافقان میفرماید شکستن عهد و پیمان از نادانی و احمقی شماست و من به شما هیچ اعتمادی ندارم و مسجدی که ساختهاید سراسر مکر و حیله و دو رویی است و نهایتا آن حضرت دستور میدهد مسجد ضرار را ویران و به زبالهدان تبدیل کنند:«نقض میثاق و عهود از احمقی است/حفظ اَیمان و وفا کار تقی است/گفت پیغمبر که سوگند شما/راست گیرم یا که سوگند خدا؟/…اندر آنجا هیچ مکر وحیله نیست/اندر آنجا ذکر و صدق و یا ربی است»
سلام کردن سنگ
یکی از معجزات پیامبر(ص) که در کتابهای «المعجم و بحارالانوار» به آن اشاره شده این است که سنگ و درخت وقتی پیامبر را میدیدند بر او سلام میکردند. از حضرت محمد(ص) روایت شده که فرمودند:«سنگی را در مکه میشناسم که بر من و یحیی سلام میکرد هنگامی که از یهود گریخت و نزدیک شد او را بگیرند آنجا کوهی بود. سنگ یحیی را گفت به سوی من بگریز تا تو را پناه و جای دهم.» مولانا میفرماید:«سنگ بر احمد سلامی میکند/کوه یحیی را پیامی میکند» و در جایی دیگر از مثنوی میخوانیم:«چون درخت و سنگ کاندر هر مقام/مصطفی را کرد ظاهر سلام»
آشنایی کامل و عمیق مولانا با معارف اسلامی، قرآن، تفاسیر آن و احادیث رسول الله(ص) و تأمل در آنها باعث شده است که در مثنوی از داستان پیامبران به ویژه سیرت حضرت رسول(ص) با تنوع و گستردگی فراوان بهره ببرد. در هیچ یک از دیوانهای شاعران فارسی زبان به اندازه آثار مولانا نام مبارک پیامبر اسلام (ص) با عناوین گوناگون و با احترام بسیار و یا با تعابیر و استعارات زیبا نیامده و ذکر نشده است.
مولانا در تمام مثنوی با نگاهی خاص، ابعاد وجودی و زندگی فردی و اجتماعی پیامبر(ص) را بررسی و تصویر کرده است و معتقد است حضرت محمد(ص) برتر از آدمیان و عالم است و هیچکس در جایگاه و مقام ایشان نیست و هدف از آفرینش وجود مبارک ایشان بوده است.