به گزارش پایگاه خبری ربیع، روزه نوعی تمرین تهذیب و تزکیه نفس و راهی مناسب برای تحقق تسلط انسان بر نفس خویش و مبارزه با هوس‌های نفسانی است. روزه در دو بُعد فردی و اجتماعی، افزون بر ثمرات جسمی، آثار و فایده‌های تربیتی و سازندگی مانند: تقویت صبر، آخرت‌گرایی، قدرت بر کنترل شهوت، شکوفایی حسّ هم‌دردی با فقرا و کم شدن شکاف طبقاتی و … را به همراه دارد.
امام صادق (ع) یکی از آثار روزه را این‌گونه بیان فرمودند: روزه به این دلیل واجب شده است که میان فقیر و غنی مساوات برقرار شود و این به جهت آن است که غنی طعم گرسنگی را بچشد و نسبت به فقیر ادای حق کند؛ زیرا اغنیا معمولا هرچه را بخواهند برای آنها فراهم است، خدا می‌خواهد میان بندگان مساوات باشد و طعم گرسنگی و درد و رنج را به اغنیا بچشاند تا آنان به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند.
خداوند با تشریع روزه فرصتی مناسب را در روزهای ماه مبارک رمضان در اختیار انسان قرار داده تا او استعداد بالقوه‌اش را در راه رسیدن به قرب الهی به فعلیت رسانده، به مقام خلیفه‌اللهی خویش نزدیک شود. چه این که روزه هر چه آثار و فواید بدنی و اخلاقی و اجتماعی دارد، در مسیر تقوا است، همان‌گونه که قرآن کریم می‌فرماید: «اى افرادى که ایمان آوردهاید! روزه بر شما نوشته شده، همان گونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شد، تا پرهیزکار شوید».
شایان ذکر است که گرچه اصل روزه در جسم و روان انسان مؤثر است، از این رو روزه یکی از نعمت‌های فراگیر و از مصادیق رحمت عامه خداوند بوده و همه مردم از آن می‌توانند بهره‌مند شوند؛ ولی اگر این عمل عبادی، با ویژگی‌های روحی و صفات کمالی و فضائل اخلاقی همراه شود، قطعا آثار روزه در به کمال‌رسانی نفس انسانی بسیار مؤثر خواهد بود؛ از این رو روزه یک فرد عادی با کسی که مراحل تقوا و کمال انسانی را طی نموده و متخلق به اخلاق الهی شده، متفاوت است. روزه در دو بعد فردی و اجتماعی، افزون بر ثمرات جسمی، آثار و فایده‌های تربیتی و سازندگی بسیاری دارد. در این جا به برخی از آنها به گونه اختصار پرداخته می‌شود. روزه موجب تقویت پایداری و صبر را فراهم می‌کند. صبر یکی از فضیلت‌های اخلاقی و انسانی است که بر تحصیل آن بسیار تأکید شده است؛ زیرا شخص سالک به سوی قرب الهی در حرکت است و با داشتن این صفت نیکو است که می‌تواند با نشیب و فرازها، مشکلات، مصیبت‌ها و مانند آن دست و پنجه نرم کند و به مقصود خود نایل آید.
یکی از راه‌های رسیدن به این توانایی نفسانی و فضیلت انسانی، روزه‌داری است؛ پیامبر اکرم (ص) ماه مبارک رمضان را ماه صبر دانسته و می‌فرماید: «ای مردم! به درستی که ماهی بر شما سایه افکنده است که در آن شبی است بهتر از هزار شب و آن ماه رمضان است، خداوند روزه گرفتن در آن را واجب نمود… و آن ماه صبر است».
نکته دوم آرامش و نشاط است. روزه به‌ویژه روزه ماه مبارک رمضان، از دو جهت مایه آرامش برای روزه‌دار است و شخص روزه‌دار را از نگرانی‌ها و اضطراب‌ها به دور نگه می‌دارد؛ یکی از آن جهت که انسان را به مرحله صبر می‌رساند و انسان صابر را مسلط بر نفس و پیرو عقل و تسلیم خدا می‌سازد و کسی که چنین باشد دارای نفسی آرام و مطمئن خواهد بود؛ زیرا حقیقت و معنای صبر ملازم با سکون و آرامش نفس است و در واقع صابر کسی است که به‌زودی تحت تأثیر حوادث واقع نشود و بادهای مخالف او را تکان ندهد و وی را مضطرب نگرداند.
آخرت‌گرایی یکی دیگر از آثار فردی روزه است که آدمی را در مسیر آخرت‌گرایی قرار می‌دهد؛ زیرا انسان روزه‌دار با گرسنگی و تشنگی خود، به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت می‌افتد و تصمیم می‌گیرد برای آن روز واپسین، توشه‌ای آماده سازد. قدرت بر کنترل شهوت‌ها از فواید مهم روزه به شمار می‌آید. در آموزه‌های دینی دستورالعمل‌های بسیاری برای کنترل و جهت‌دهی به آن شهوت‌ها و تعدیل در غرائز بیان شده که یکی از آن راه‌کارها، روزه‌داری است. روزه عامل تقویت اخلاص است. امیرالمؤمنین (ع) هنگامی که فلسفه عبادات را بیان می‌کند درباره روزه چنین می‌فرماید: «خداوند روزه را برای آزمودن و آموزش اخلاص واجب نمود».
بنابراین روزه برای ایجاد، پرورش و رشد اخلاص در انسان مؤثر است؛ زیرا روزه با توجه به اینکه کفّ و خودداری است، یگانه عبادت مخفی است و تا خود شخص آن را بیان نکند کسی جز خداوند از آن آگاهی پیدا نمی‌کند.
نویسنده: مظفر حاجیان