به گزارش پایگاه خبری ربیع، فردوسی شاعر بزرگ حماسه سرای ایرانی است که شاهنامه اش اثری جاویدان و یادگاری زرّین در ادبیات و فرهنگ سرزمین مان به شمار می رود. در تقویم ملی ایران ۲۵ اردیبهشت به نام فردوسی و پاسداشت زبان و ادبیات فارسی نام گذاری شده است. شاید برای شما هم پیش آمده است که برای انتخاب کتابی مناسب در زمینه شاهنامه و فردوسی دچار مشکل شده باشید در ادامه چند اثر ارزشمند، خواندنی و زیبا در حوزه شاهنامه پژوهی معرفی می شود:
داستان داستان ها
دکتر «محمدعلی اسلامی ندوشن» حقیقتا یکی از بهترین و صادق ترین نویسندگان ایرانی است که با قلم گیرا و زیبایش کتاب «داستان داستان ها» را به رشته تحریر درآورده است. ایشان در مورد این کتاب می-گوید:«داستان داستان ها تحلیلی است از نبرد رستم و اسفندیار که به عنوان برجسته ترین داستان شاهنامه شناخته شده است. هیچ اثری در فارسی نیست که در عمق و معنا و بلندی کلام با آن برابری کند. زمانی که درس فردوسی در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران با من بود، متن آن را برای دانشجویان ترتیب دادم و اندکی بعد به صورت کتاب درآمد.»
دکتر اسلامی ندوشن از مشاهیر حوزه ادبیات ایران است و کمتر کسی است که نام او را نشنیده باشد. در این کتاب یکی از شاهکارهای ادبیات ایران یعنی داستان رستم و اسفندیار بررسی می شود. متن کتاب بسیار خواندنی و روان است. در «داستان داستان ها» اسطوره های مشابه بسیاری از ملل مثل ایران، هند، یونان و روم بررسی می شوند و در کنار آنها رستم و اسفندیار نیز با رویکردهای مختلفی مثل اشخاص، تیره های فکری، افسانه ها و… تحلیل می شود. در قسمتی از کتاب می خوانیم:« حرف بر سر چیست؟ جنگ بر سر چیست؟ در یک کلمه می توان گفت بر سر آزادی و اسارت. جان و جوهر تراژدی رستم را «مقاومت» تشکیل می دهد. نظیر همان مقاومتی که «پرومتئوس» یونانی در برابر زئوس به خرج داد؛ هر دو «نه» می گویند تا آنچه را که اصل و گوهر زندگی می دانند محفوظ بماند. مرد آزاد چه راهی باید در پیش گیرد؟ آیا زندگی را به هر قیمت که بود بپذیرد و یا خود در تعیین بهای آن دست داشته باشد؟ اگر رستم برای پاسخ دادن به این سوال انتخاب شده است برای آن است که تواناترین و نامورترین فرد دنیای شاهنامه است.»
ارمغان مور(جستاری در شاهنامه فردوسی)
«شاهرخ مسکوب» در زمینه شاهنامه پژوهی آثار بسیار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است. «ارمغان مور» جستاری در شاهنامه فردوسی است که نویسنده در آن چندین مفهوم بنیادین را بررسی می کند. این مفاهیم شامل زمان، سخن، جهان داری، تاریخ و آفرینش هستند که مسکوب دیدگاه فردوسی را در باب آنها با توجه به داستان های شاهنامه بررسی می کند. ارمغان مور کوششی برای دریافتی نو از شاهنامه است. هدف شاهرخ مسکوب در این کتاب آشکار ساختن دلیل بزرگی، شهرت، محبوبیت و جهانی شدن این اثر جاویدانِ استاد توس است چرا که شاهنامه از آثاری است که علاوه بر خواندن باید در مفاهیم آن تأمل و تعمق بسیار کرد. شاهــرخ مسکوب می نویسد:«در اساطیر ما «آز» دیوی است سیری ناپذیر که همه چیز و سرانجام خود را می دَرَد و فرو می خورد. در نظام فکری شاهنامه، که از جمله ریشه در اندیشه های کهن تر دارد، فزون خواهی و بلندپروازی آزمندان، خردشان را نابود می کند تا آنجا که در هیچ کار و چیزی اندازه نمی شناسند.»
پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه
این کتاب نوشته «سیدکاظم موسوی» است که انتشارات علمی و فرهنگی آن را چاپ و منتشر کرده است. نویسنده در این اثر سعی دارد بگوید آنچه خرد و اسطوره را در شاهنامه به هم پیوند می دهد و فردوسی را در سازگار ساختن ناسازها یاری می دهد و پارادوکسی زیبا می سازد، «نیکی» است. در «پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه» روابط پنهان خرد و اسطوره در لایه های زیرین داستان ها بررسی می گردد. تعریف اسطوره، خرد و شاهان، وزیران، زنان، حیوانات، طبیعت، پهلوانان و… بررسی و تحلیل می شود. در مقدمه کتاب می خوانیم: «شاهنامه فردوسی میراث فرهنگی بزرگ ایرانیان است. این اثر ارزشمند خردنامه ای است که منبعی اسطوره-ای نیز محسوب می شود. فردوسی با جهان نگری دو سویه خردگرایانه و معنوی خود این توانمندی را داشته است که خرد و اسطوره را که به ظاهر ناسازند، همساز کند».
دفتر خسروان
«سجاد آیدنلو» یکی پژوهشگران جوان در حوزه شاهنامه پژوهی است که آثار ارزشمند و یگانه ای در این حوزه به قلم ایشان نوشته و نگارش شده است . دفتر خسروان، برگزیده شاهنامه فردوسی است که به دوست داران ادب فارسی و حماسی تقدیم شده است. این کتاب شامل معانی واژه ها، شرح نکات حماسی، اساطیری و آیینی است و شامل سه بخش است در قسمت اول به شرح زندگی و احوال فردوسی می پردازد در بخش دوم خصوصیات، اصطلاحات موضوعات شاهنامه و جنبه های بلاغی و عروضی آن بررسی می شود و در قسمت آخر به متون برگزیده از شاهنامه اختصاص دارد. در قسمتی از کتاب می خوانیم:«چون هدف فردوسی از نظم شاهنامه آفریدن حماسه ای ملی برای همه مردم ایران بوده است از زبان معیار و رسمی زمان خویش برای سرودن آن استفاده کرده است ولی اینکه آیا لغات و تلفظ های گویشی توس و خراسان نیز در سخن او راه یافته یا نه نیازمند پژوهش های دقیق زبان شناختی است.»
نامه باستان
نامه باستان با عنوان فرعی «ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی» کتابی از «میرجلال الدین کزازی» در شرح شاهنامه فردوسی است. این اثر ارزشمند در ۱۰ جلد تنظیم و چاپ شده است و علاوه بر شرح و تفسیر ابیات و تحلیل داستان های شاهنامه آنها را از دیدگاه علوم مختلف مثل واژه شناسی، ریشه شناسی، اسطوره شناسی، نمادشناسی، سبک شناسی بررسی کرده است.
درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی
این کتاب نوشته «دکتر سعید حمیدیان» است که نشر «ناهید» آن را به بازار کتاب عرضه کرده است و به شش بخش تقسیم شده است که هر بخش آن مفصلا به اندیشه و هنر فردوسی پرداخته. در آن کلیاتی در باب شاهنامه، داستان های شاهنامه و ویژگی های آنها و ارتباط اشخاص شاهنامه مطالبی را می خوانیم. همچنین نویسنده ساختار داستان ها را بررسی می کند و با نمونه های غربی مقایسه و تحلیل می کند و شخصیت قهرمانان و ویژگی های آنها را مورد بررسی قرار می دهد و در نهایت ظرافت های زبانی، ترکیبات و موسیقی و لحن کلام در شاهنامه بررسی و تبیین می گردد. سعید حمیدیان در قسمتی از کتاب می نویسد:«فردوسی اسطوره صداقت و انصاف است. این اصلی است مسلّم که هنر در مَزبَله ناراستی، کوته اندیشی، جمود، تعصب کورکورانه و نان به نرخ روز خوری نمی شکفد، چون آنچه از این ضدّ ارزش ها پدید می آید هنر راستین نیست.»
عاطفه بازفتی