به گزارش پایگاه خبری ربیع، یکی از شفارش های حضرت امام علی علیه‌السلام درنامه به فرمانداران و استانداران خود توجه به حقوق اجتماعی مردم، و باز پس گرفتن حق محرومان از ستمکاران بود. رعایت حقوق اجتماعی شهروندان یکی از مطالبات اساسی متفکّران از حکومت‌ها بوده است و بی شک امام علی (ع) بیشترین عنایت را به رعایت حقوق انسانها در مقام عمل و نظر داشته‌اند. در این نوشتار کوتاه به بخشی از حقوق اجتماعی مردم از نگاه آن امام همام می‌پردازیم باشد که این تذکری باشد بر تصمیم گیرندگانی که مسئولیت جامعه را بعهده گرفته‌اند؟ پایبندی به اصول و ارزشهای اخلاقی، تقید با احکام الهی، انتقادپذیری، منع از تملق و تشریفات، مشورت و احترام به فکر دیگران از موضوعات مطرح شده در باره حقوق اجتماعی مردم هستند. آزادی تولید همراه با تأمین اجتماعی، رعایت عدالت در تقسیم بیت المال، توجه به قشر ضعیف و برخی دیگر از حقوق اجتماعی انسانها از تاکیدات مولی الموحدیان علی علیه السلام است. امام علی (ع) در اندیشه و عمل در پانزده قرن پیش برای انسان حقوقی را به رسمیت می‌شناسد که جامعه بشری فقط بعضی از آنها را تاکنون توانسته است به رسمیت بشناسد و شاید پس از گذشت قرنها بتواند به آن دسترسی پیدا کند. در زمان ما اعلامیه جهانی حقوق بشر که مهمترین جلوه حقوق اجتماعی انسان در آن به چشم می‌خورد و پس از تحمل رنجهای فراوان و ریخته شدن خونهای بسیار به وجود آمده است، با ترفندهای مختلف قدرتهای بزرگ به ابزاری در جهت منافع آنان تبدیل شده است و در مقام عمل به صورت محدود و فقط در مواردی که ناگزیر هستند آن را می‌پذیرند اما وقتی نسل کشی در سر زمین فلسطین اتفاق می افتد دست اندرکاران حقوق بشر بین الملل کر و کور شده‌اند! و هیچ عکس العملی از خود نشان نمی‌دهند؟
در طول تاریخ پیوسته آشکار و نهان، حقوق اجتماعی انسان توسط حکام مورد تجاوز قرار گرفته و زیر دستان قربانی ستم و تجاوزکاری قدرت طلبان شده‌اند. در این میان، علی (ع) و حکومت او یک استثناست که بر خلاف سیر کلّی تاریخ گذشته، نه تنها حقوق اجتماعی انسانها را نادیده نگرفته، بلکه به خاطر رعایت حقوق بشر و اجرای عدالت، از سوی زیاده طلبان تهدید شده است. آن حضرت خود به این حقیقت اشاره کرده و می‌فرماید:
ملت‌ها در طول تاریخ زندگی خود نگران ظلم و ستم زمامداران خود بوده‌اند، ولی من پیوسته نگران ظلم و ستم ملت به خود هستم.
ایشان از نظر اخلاق اجتماعی، مسئولان نظام را به مردم‌داری، ابراز محبت و لطف نسبت به رعیت و مردم دستور می‌داد.
مولی الموحدین خطاب به مالک اشتر نوشتند:
«و اشعر قَلبکَ الرّحمهَ للرّعیّه، و المحبه لَهم، و اللُطف بهم، ولا … «مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده، و با همه دوست و مهربان باش. مبادا هرگز، چونان حیوان شکاری باشی که خوردن آنان را غنیمت دانی، زیرا مردم دو دسته‌اند، دسته‌ای برادر دینی تو، و دسته دیگر همانند تو در آفرینش می‌باشند، اگر گناهی از آنان سر می‌زند، یا علت‌هایی بر آنان عارض می‌شود، یا خواسته و ناخواسته، اشتباهی مرتکب می‌گردند، آنان را ببخشای و بر آنان آسان گیر، آنگونه که دوست داری خدا تو را ببخشاید و بر تو آسان گیرد. همانا تو از آنان برتر، و امام تو از تو برتر، و خدا بر آن کس که تو را فرمانداری مصر داد والاتر است، که انجام امور مردم مصر را به تو واگذارده، و آنان را وسیله آزمون تو قرار داده است.» همچنین در نامه ۲۷ به محمد بن ابی بکر، شیوه‌های مردم‌داری و رعایت حقوق اجتماعی انسانها را اینگونه تذکر می‌دهند:
«فاخفض لهم جناحک، و آلن لهم جانبک، وابسط لهم وجهک، و آس بینهم فی اللّحظه و النّظره، حتّی لا یطمع العظماء فی حیفک لهم، و لا ییاس الضعفاء من عدلک علیهم، فان الله تعالی یسائلکم معشر عباده عن الصّغیره من اعمالکم و الکبیره، و الظاهره و المستوره، فان یعذب فانتم اظلم، و ان یعف فهو اکرم؛ «با مردم فروتن باش، نرمخو و مهربان باش، گشاده‌رو و خندان باش، در نگاه‌هایت، و در نیم نگاه و خیره شدن به مردم به تساوی رفتار کن، تا بزرگان در ستمکاری تو طمع نکنند، و ناتوان‌ها در عدالت تو مأیوس نگردند، زیرا خداوند از شما بندگان درباره اعمال کوچک و بزرگ، آشکار و پنهان پرسش می‌کند، اگر کیفر دهد شما استحقاق بیش از آن را دارید، و اگر ببخشد از بزرگواری اوست.»
این دستور العملی است که دیروز علی علیه السلام به منصوبین خود داده‌اند و امروز بر حکام و مسئولان است که رفتار و کردار و تصمیم‌های خود را با این ارزشهای والا منطبق نمایند.
مظفر حاجیان