به گزارش پایگاه خبری ربیع، از نظر واژه شناسی واژه گندم پیشینه ۶ هزار ساله دارد و می دانیم اصیل‌ترین زبان و خط از ایرانیان است و در جهان فرهنگ و تمدن این ملت واژه‌ها را گزیده است. این واژه در باستانی‌ترین زبان ایرانی در معنی (هستی و رویش) است و زمین که پرورش دهنده این دانه است به نام آن خاک – هاگ نامیده می‌شود. آدمی و جامعه نخست با علف‌ها و میوه‌های جنگلی و دانه‌ها تغذیه می‌نمودند و این در نوشته‌های بازمانده از دوره هخامنشیان مانده است. هر چند که با خوردن میوه‌ها و علف‌ها و دانه‌ها به صورت فطری نیاز بدن را تأمین می‌نمودند اما غیر دانه گندم و نان چیزی آنان را سیر نمی‌نمود.
درطول تاریخ در مدت ۶ هزار سال گندم غذای عمده جهانیان بوده است این گندم با هر نوع دگرگونی در طعم و مزه با افزودنی‌های غیر و تغییرات توام با رویش آن پدید آمده و در طول قرن‌ها و اعصار مختلف مزه شیرین یا شور پذیرفته است. یکی از این دگرگونی‌ها سمنو است که به آن در زمان هخامنشیان آرتاپ می‌گفتند و در پارس سمنی و در روستاهای خراسان سمندار و در اصفهان سمنو گفته می‌شد. آرد سمنو (سوهان) در تمام فصول در همه جا یافت می‌شد. گندم که در حال سبز شدن بود در مدت سه روز آن را آب می‌انداختند و چندین روز در آفتاب می‌گذاشتند که خشک شود پس از آن به آسیاب می‌بردند و سه نوع آرد از آن تهیه می‌کردند.
۱- آرد سوهان (درشت) که خواص درمانی داشت و دارای ویتامین بود و دم کرده آن قوه باد می‌کرد.
۲- آرد سوهان نیم کوپ که درکاک ماج (کماج) بکار برده می‌شد و اندکی شیرین بود.
۳- آرد سوهان سمنو که باز آن آرد با افزودن آرد معمولی در سمنو بکار گرفته می‌شد.
در قدیم (حدود ششصد تا هفتصد سال پیش) در شهرستان قمشه از این آردها غذای گوناگون می‌ساختند: آماج. تات اماج (تتماج)، کاک اماج (کماج)؛ این‌ها همه در نوع و خواص گوناگون با مزه‌های مختلف تهیه می‌شد.
در ولایت قمشه در طول تاریخ دو نوع نان شیرینی می‌پختند که هر کدام از آنها به جای خود جالب و همه از آرد گندم و آرد سوهان و شیر بوده است: ۱- نان سوهان ۲- کماج
هر دو نوع این شیرینی‌ها از آرد سوهان ساخته می‌شد و مطلق از هر افزودنی شکر با شربت قند یا دوشاب (شیره) بود و از شیرینی خود بود که هر دو متروک شده است.
نان سوهان از آرد سوهان و شیر تهیه می‌شد. ابتدا آرد سوهان با آرد گندم سبز را خمیر می‌کردند و در حرارت کم می‌پختند و کوبیده مغز گردو در آن می‌پاشیدند. آن شیرینی بسیار لذیذ بود مخصوصاً زمانی که تازه پخته شده بود.
(کماج) کماج از آرد سوهان و شیر و روغن و مغز گردو و فندق و بادام و پسته تهیه می‌شد. ابتدا کماج را خمیر می‌کردند و با آرد سوهان و شیر، اندازه یک چانه آن را در کماجدان یک چانه یا کماجدان بزرگ چند چانه قرار می‌دادند. سپس بر روی آن فندق و بادام و پسته نیم کوپ می‌ریختند. پس از آن در کماجدان را می‌بستند و زیر خاکستر می‌گذاشتند. آنگاه آتش روی آن می‌ریختند و باگذشت نیم ساعت آن را از زیر خل برمی داشتند. سپس در کماجدان را باز می‌کردند و کمی سرکه شیره به نسبت ۲ دوشاب و یک سرکه می‌ریختند و دوباره می‌گذاشتند تا جا بیفتد. در این هنگام بود که آن شیرینی بسیار لذیذ شده بود. اما آن هم به فراموشی سپرده شد. دیگر شیرینی‌ها عبارت بود از نان شیرمال، سوهان عسلی، سوهان کاک و حلوای مغزی که سوهان عسلی بسیار عالی در سمیرم پخته می‌شد. تهیه و مصرف این شیرینی‌ها در ایام عید بسیار رایج بود و در خانه‌ها پخته و به‌ویژه در جای جای مغازه‌ها تهیه می‌شد.
حکمت الله زمانی