به گزارش «پایگاه خبری تحلیلی ربیع»؛ اصفهان یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران با پیشینهای هزارساله و معماری بینظیر، بهعنوان نگینی در قلب ایران شناخته میشود.
این شهر با آثار باستانی و بناهای باشکوهی همچون مسجد امام، پلهای تاریخی سیوسهپل و خواجو، کاخ چهلستون و میدان نقشجهان که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، جلوهای از شکوه تمدن ایرانی را به نمایش میگذارد واصالت، هنر معماری اسلامی و فرهنگ غنی مردم اصفهان، آن را به مقصدی جذاب برای علاقهمندان به تاریخ و هنر تبدیل کرده است.
پلهای تاریخی این شهر موزه همچون پل خواجو، سیوسهپل، پل مارنان و پل شهرستان نیز بهعنوان یکی از مراکز مهم معماری و تاریخ ایران شناخته میشود؛ این پلها نه تنها شاهکارهای معماری دوران صفویه است بلکه بخش جداییناپذیر از هویت فرهنگی و گردشگری اصفهان محسوب میشود، اما طی سالهای اخیر خشکسالی و بحران کمآبی بهویژه خشکی زایندهرود، این آثار را با تهدیداتی جدی مواجه کرده است.
«زایندهرود»رودی تاریخی و حیاتی در قلب اصفهان در طول تاریخ نه تنها منبع اصلی آب شرب و کشاورزی این منطقه بوده بلکه بهعنوان نمادی از تمدن ایرانی و بستری برای خلق آثار معماری فاخر نیز شناخته میشود، اما طی سالهای اخیر این رودخانه با بحران خشکسالی و کاهش شدید منابع آبی مواجه شده است. در حقیقت خشکی زایندهرود نه تنها به اکوسیستم طبیعی آسیب زده بلکه تهدیدی جدی برای میراث فرهنگی و تاریخی اصفهان محسوب میشود.
پلهای تاریخی اصفهان همچون سیوسهپل، پل خواجو و پل شاهاستران که هرکدام شاهکاری از معماری ایرانی بهشمار میرود، در گذشته بر روی بستر زایندهرود ساخته شده و این پلها نه تنها بهعنوان مسیرهای ارتباطی بلکه بهعنوان نمادهایی از هویت فرهنگی و تاریخی شهر اصفهان شناخته میشود، اما در سالهای اخیر خشکی زایندهرود و کاهش سطح آب این رودخانه، تهدیدی جدی برای این پلها و سایر آثار تاریخی ایجاد کرده است.
خشکی زایندهرود موجب شده تا پلها و آثار تاریخی اصفهان با مشکلاتی همچون نشست زمین، ترکخوردگی و آسیبهای ساختاری مواجه شود که این وضعیت نه تنها تهدیدی برای سلامت این آثار بوده بلکه بر گردشگری و اقتصاد محلی نیز تأثیر منفی گذاشته است؛ از سوی دیگر کاهش منابع آبی، مشکلاتی در تأمین آب شرب و کشاورزی ایجاد کرده و تنشهای اجتماعی را بهدنبال داشته است.
کیمیای وطن در این گزارش به بررسی ابعاد مختلف بحران خشکسالی و تأثیر آن بر پلها و آثار تاریخی اصفهان پرداخته است.
وضعیت منابع آبی و تأثیر آن بر پلهای تاریخی
کاهش سطح آب زایندهرود که بهعنوان شاهرگ حیاتی اصفهان شناخته میشود، در سالهای اخیر با کاهش شدید جریان آب مواجه بوده است؛ این کاهش سطح آب، بهویژه در فصول گرم سال تأثیرات منفی بر پلهای تاریخی داشته است.
فرونشست زمین که در این خصوص مطالعات ژئوتکنیک نشان میدهد در محدوده پلهای تاریخی اصفهان بهویژه پلهای خواجو و مارنان، عمق سنگ بستر کمتر از مناطق دیگر است؛ این موضوع موجب افزایش خطر فرونشست زمین و آسیب به ساختارهای زیرین پلها میشود.
کاهش رطوبت و آسیب به مصالح از دیگر مواردی است که میتوان به آن اشاره کرد، زیرا خشک شدن بستر رودخانه موجب کاهش رطوبت در مصالح پلها بهویژه آجر و ملات، شده است و این امر میتواند منجر به ترکخوردگی، ریزش و تخریب بخشهایی از پلها شود.
تهدیدات ناشی از بحران کمآبی
خشک شدن زایندهرود و کاهش رطوبت در بستر پلها موجب آسیب به ساختارهای معماری از جمله طاقها، ستونها و پایهها میشود. این آسیبها میتوانند منجر به تخریب بخشهایی از پلها شوند؛ از سوی دیگر پلهای تاریخی اصفهان بهعنوان جاذبههای گردشگری مهم با کاهش سطح آب زایندهرود و خشک شدن بستر رودخانه، جذابیت خود را از دست داده و این موضوع میتواند موجب کاهش تعداد گردشگران و کاهش درآمدهای حاصل از گردشگری شود، همچنین خشک شدن زایندهرود و کاهش سطح آب آن، میتواند منجر به مشکلات زیستمحیطی همچون کاهش تنوع زیستی، افزایش آلودگی و تهدیدات برای اکوسیستمهای آبی شود.
راهکارهای مقابله و حفاظت
مدیریت منابع آب، مرمت و تقویت پلها، احیای زایندهرود و ارتقای آگاهی عمومی ازجمله راهکارهای مقابله با این بحران و حفاظت از این آثار تاریخی و کهن است.
در واقع ضروری است که مدیریت منابع آب در اصفهان بهصورت جامع و پایدار انجام شود که این مهم شامل کنترل برداشتهای غیرمجاز، استفاده بهینه از منابع آب و احیای منابع آبی موجود میشود.
برای حفاظت از پلهای تاریخی نیز نیاز به مرمت و تقویت ساختاری آنها وجود دارد و استفاده از فناوریهای نوین در مرمت و تقویت میتواند به حفظ این آثار کمک کند.
در این راستا اقدامات لازم برای احیای زایندهرود از جمله افزایش ورودی آب به رودخانه، میتواند به بازگرداندن جریان آب و حفظ پلهای تاریخی کمک کند، همچنین آموزش و ارتقای آگاهی عمومی درباره اهمیت حفاظت از منابع آبی و آثار تاریخی میتواند نقش بسیار مهمی در کاهش آسیبها ایفا کند.
به گزارش کیمیای وطن، بحران کمآبی در اصفهان تهدیدی جدی برای پلهای تاریخی این شهر محسوب میشود و اقدامات فوری و مؤثر در زمینه مدیریت منابع آب، مرمت آثار تاریخی و احیای زایندهرود برای حفاظت از این میراث فرهنگی بسیار ضروری است، از این رو همکاری نهادهای دولتی، سازمانهای غیردولتی و مردم در این زمینه میتواند در مقابله با این بحران و حفظ پلهای تاریخی اصفهان بسیار مؤثر واقع شود.
ریحانه راهپیما