به گزارش پایگاه خبری ربیع، در فرهنگ دینی ما اسراف امری ناپسند و مذموم است در قرآن کریم خداوند متعال می‌فرماید: “ان الله لایحب المسرفین” و نیز “کلوا واشربوا و لا تسرفوا” خدا اسراف کننده‌ها را دوست ندارد و این کار را نهی می‌کند اسراف آفتی بزرگ است که اگر فرد یا افرادی و یا خانواده و جامعه‌ای به آن مبتلا شوند پایداری و استحکام خود را از دست می‌دهند و به شدت آسیب پذیر خواهند شد و به نوعی کفران نعمت هم خواهد بود. تجمل و مصرف گرایی تأثیر مخرب در اقتصاد دارد و وابستگی‌ها را افزایش مس دهد رهبرمعظم انقلاب دراین باره می‌فرمایند: “اگر یک جامعه‌ای بخواهد از لحاظ استحکام درونیِ اقتصاد خود به نقطه‌ای برسد که آسیب‌پذیر نباشد، یکی از کارهای واجبی که باید انجام بدهد، این است که اسراف و زیاده‌روی و زیاد مصرف کردن و مانند اینها را کنار بگذارد.” انسان می‌تواند از همه نعمت‌های الهی به اندازه لازم و بجا استفاده کند اما اشرافیگری و تجمل که مذموم و اسراف خوانده می‌شود چیست؟ با توجه به رشد جامعه بشری و دستیابی به نعمت‌های جدید الهی و کشف و اختراع‌های نوی که در عالم بشری به سرعت اتفاق می افتد نمی‌توان برای تجمل گرایی تعریف و معنای ثابت و معینی بیان کرد لذا رفتار تجلی با توجه به بعد زمان، فرهنگ و مکان جغرافیایی می‌تواند متفاوت باشد. در واقع اشرافیگری و تجمل‌گرایی مفهومی سیال است که پیشرفت‌ها در آن تأثیر گذار است. کمی دقت در رفتارهای مردم چند دهه اخیر با امروز به ما می‌گوید بسیاری از لوازمی که ما امروز به شکل عادی و معمولی از آن استفاده می‌کنیم،در زمان‌های پیش بسیار اشرافی و تجملاتی تلقی می‌شدند. در فرهنگ‌های مختلف هم همین‌طور است، ممکن است برای ما یک کالایی لوکس حساب شود، اما همین کالا از دید یک آدمی که در یک کشور پیشرفته‌تر زندگی می‌کند جزو ضروریات زندگی باشد. پس نباید انتظار داشته باشیم که با یک مفهوم ثابت روبروییم، چون ماهیتاً، این مفهوم زیر بار تعریف مشخصی نمی‌رود، بلکه باید در یک زمینه و بستر فرهنگی- اجتماعی تعریف شود. از طرفی دیگر، تجمل‌گرایی یک معنای سنتی دارد که به انتظار عموم جامعه از قشر ثروتمند مبنی بر خرید پوشاک خاص یا وسایل خاص، نظیر مبلمان و اتومبیل و سایر وسائل زندگی لوکس که عامه جامعه امکان تأمین آنرا ندارند اشاره دارد یک جا هم به خورد و خوراکها اشاره دارد یکی آنقدر بریز و بپاش دارد که سطل زباله‌اش از غذای اضافی که دور ریز می‌شود خسته و درمانده شده یکی در تأمین قوت لا یموت مانده است این بریز و بپاش ها و سفره‌های صد رنگ مصداق اسراف و تجمل گرایی است که البته کارگزاران جامعه و کشور باید از این دست مسائل در اداره و محل کارشان و حتی زندگی شخصی اشان دست بردارند تا این رفتار نا مقبول در جامعه نهادینه نشود مگر نه این است که”الناس علی دین ملوکهم؟” تنوع تولیدات امروز در ابعاد مختلف زندگی اثر گذاشته و مردم را به سمت تجمل گرایی به پیش می‌برد تولید کنندگان هر روز برنامه ای جدید برای فروش تولیدات خود که شکل و قیافه و شاید کمی هم تغییر محتوایی داده اند تبلیغات زیاد و سرسام آوری بویژه در فضای مجازی و حتی سیمای جمهوری اسلامی دارند آنها به دنبال سودآوری بیشتر هستند لذا هر روز ذائقه‌های مردم در خصوص مصرف کالاها، پوشاک، مبلمان، اتومبیل، ظرف و ظروف و غیره تغییر می‌کند، با این وصف باید گفت مصرف‌گرایی بی‌رویه، ناشی از نیازهای واقعی مردم نیست. بلکه ناشی از نیازهای کاذبی است که به‌صورت‌های مختلف بر آنها تحمیل می‌شود. هنوز یخچال کار می دهد و زیبایی هم دارد و سردکنندگیش مشکلی ندارد اما همسایه، برادر، خواهر و …یخچال جدیدی خریده است من هم باید بروم بهتر و پیشرفته ترش را بخرم؟! این شیوه دنیای سرمایه داری است نظام سرمایه‌داری، دنیایی را برای مردم به‌صورت جاعلانه می‌سازد و آنها را با شیوه‌های فریب‌کارانه و متنوعی به‌سوی آن دنیا و ساز و کارهای آن فرا می‌خواند تا حداکثر سود خود را تأمین کند. در جوامعی که روح سرمایه‌داری بر آنها غلبه پیدا کرده است، میل و هوس، بیشتر تظاهر بیرونی می‌یابد و بحث نیاز کمتر جلوه‌گری می‌کند. در واقع نظام سرمایه‌داری به‌خاطر حس منفعت‌طلبی و ثروت‌اندوزی بیش از حد، همواره در تلاش است تا این امیال را در ما ایجاد کند و یا در صورت وجود داشتن، بازتولید کند. این تغییر دائمی نشان می‌دهد، که گرایش به تجمل‌گرایی، ریشه در خود ما ندارد، بلکه بیشتر تحت تأثیر فشارهای بیرونی، ایجاد می‌گردد. یعنی انسان‌ها برای اینکه از قافله عقب نمانند، مجبورند به این امیال ساختگی پاسخگو باشند. آنها امروز یک کالای خاص را برای ما مهم و حیاتی جلوه می‌دهند و فردا همان کالا را بی‌اهمیت می‌سازند و کالای دیگری را مهم تلقی و جایگزین می کنند و این فریبکاری دائمی است او چنان جلوه می دهد که با این کالای جدید آسایش و راحتی شما فراهم می شود. البته پاسخگویی به نیازهای دنیوی و مرتفع ساختن آنها تا حدی که زمینهٔ آرامش ما را فراهم کند، بلامانع است کما اینکه ما در دعاهای خود از خداوند طلب خیر دنیا و آخرت می‌کنیم. اما مشکل دقیقا از جایی آغاز می‌شود که رفع نیازها به شکلی افسارگسیخته ادامه یابد و ذائقهٔ ما به‌طور غیرارادی دائما عوض شود و اینهمه سبک زندگی ها را عوض می کند و برای ثبات خانواده ها مخرب و بنیان به هم ریز خواهد بود. دولتمردان باید به گونه ای حرکت و رفتار کنند که الگوی اشرافیگری و تجمل گرایی نباشند بلکه جامعه به سلامت راه خود را بپیماید.
مظفر حاجیان