به گزارش پایگاه خبری ربیع، هنر سوخت یکی از نفیس ترین صنایع دستی اصفهان است که در گذشته محدود به جلدهای چرمی قرآن های خطی بوده، اما از دوران صفویه به شکل تابلو کار می شود. ده هنر طراحی، نقاشی، منبت، معرق، تذهیب، تشعیر، خوشنویسی، طلاکوبی، صحافی و لایه چینی در این هنر کاربرد دارد.
هنر سوخت:
هنر سوخت یکی از نفیس ترین صنایع دستی اصفهان است که در گذشته محدود به جلدهای چرمی قرآن های خطی بوده، اما از دوران صفویه به شکل تابلو کار می شود. ده هنر طراحی، نقاشی، منبت، معرق، تذهیب، تشعیر، خوشنویسی، طلاکوبی، صحافی و لایه چینی در این هنر کاربرد دارد.
وجه تسمیه هنر سوخت:
وجه تسمیه اول: یک استدلال این است که علت به کار بردن این نام، استفاده از رنگ های تلخ، سوخته و تیره در تابلوهای سوخت برخلاف رنگ های شاد و شفاف تابلوهای نقاشی است.
وجه تسمیه دوم: این است که برای انجام کار منبت بر روی چرم، باید حرارت معتدلی به آن داده، تبلور چرم را گرفته و نقوش مورد نظرمان را بر روی آن منبت کنیم، چرا که چرم بر اثر تغییر دما یا رطوبت دچار تغییر شکل و اندازه و شکننده و خشک می شود.
تاریخچه هنر سوخت
هنر سوخت، هنری اسلامی و یکی از مهمترین هنرها در جهان اسلام است. اوج هنر سوخت در دوره صفویه در اصفهان بوده است. تجلّی این هنر از دوره تیموریان تا پایان دوره قاجاریه به صورت مجلّدات قرآنی، قرآن آرائی و کتاب آرائی بوده است. هنرهای اسلامی میراث بزرگ فکری و هنری مسلمانان است. هنر سوخت تا اواخر دوره قاجاریه فقط برای ساخت مجلدهای قرآنی کاربرد داشته و از سال ۱۳۰۰ ساخت تابلوهای هنر سوخت رایج شده است. البته پیش از دوره تیموری هم این هنر به شکلی ساده تر وجود داشته، ولی در دوره تیموری، برخلاف دوره های قبل که در هنر سوخت اشکال هندسی و منظم رایج بود، نقوشی چون ختایی یا اسلیمی رایج می شود.
بعد از پایان دوره قاجار این هنر به صورت تابلوهای نفیس و فاخر ارائه شده است. خلق آثار مجلّدات قرآنی بیشتر در مناطق(اصفهان، تبریز، فارس) و برخی از مناطق هندوستان که در آن زمان جزو قلمرو ایران محسوب می شده و نیز مناطقی در عثمانی (قسطنطنیه) بوده است. خلق آثار تابلوی سوخت فقط در اصفهان و تهران بوده که هنرمندان این هنر در تهران اهل اسفرجان اصفهان بوده اند.
استاد آقاتقی کلباسی و استاد میرزاعباس خان ذوالفنون اسفرجانی از پیشگامان و بنیانگذاران این هنر و استادان حسین خوشنویس زاده، حسین خطائی، علی اسفرجانی و علی خوشنویس زاده و نیز خانم عفت خطائی ادامه دهنده این هنر اصیل و ارزشمند می باشند.
اجرای هنر سوخت:
ابتدا انواع پوست را از نوع رُخ پوست و تیماج و میشَن پس از دباغی الوان سازی نموده و طراحی مناسب با موازین و موضوعات معنوی و عرفانی را بر روی انواع پوست یاد شده منتقل و برخی از قسمتهای لازم را معرق کاری و بعضی دیگر را برجسته کاری و منبت کاری و لایه چینی می کنند و کلیه اعمال فوق را در جای خود انتقال می دهند. سپس نوبت کتیبه بندی و کتیبه نگاری با خطوط ثلث و یا نستعلیق است که پس از معرق کاری و برجسته کاری هر کدام در جای خود منتقل می شوند. روش و اصول و قواعد کار در بعضی از آثار معمولاً، متن اثر معرق کاری و کتیبه ها و حواشی برجسته کاری و لایه چینی می شود.
در برخی از آثار نادر و کمیاب متن تابلو منبت کاری و کتیبه ها و حواشی معرق کاری می شود.
با مروری بر آثار خلق شده معمولاً بیشتر آثار با روش اول یعنی متن اثر، معرق کاری و کتیبه ها و حواشی منبت کاری و لایه چینی و استفاده از روش دوم بسیار نادر و کمیاب بوده است که این خود دلیل اهمیت روش دوم می باشد، چون در این شیوه اجرای کار مستلزم تجربه و مهارت بسیار زیاد است. سپس نوبت انطباق کلیه مراحل در جای خود می باشد که مهمترین قسمت اجرای هنر سوخت می باشد. بعد از این مراحل نوبت جدول کشی، قلم گیری و دورگیری کلیه نقوش معرق کاری و برجسته کاری شده و لایه چینی شده که بیشتر با طلای ۲۴ عیار زرحل که تهیه آن خاص بعضی از هنرمندان در این رشته بوده است و فقط در اصفهان و هندوستان وجود داشته است که این خود مبحث جداگانه است.
مراحل نهائی و پایانی این هنر باید زمینه ها و فضاهای باقیمانده با طرح های مناسب و با طلای زرحل ۲۴ عیار تذهیب و تشعیر ساخته شود.
انتهای پیام/