به گزارش پایگاه خبری ربیع، أحَبُّ اخوانی إلیَّ مَنْ أهْدی إلیَّ عیوبی
هتک حرمت حرام است و انتقاد با هتک حرمت تفاوت دارد ضمن اینکه امروز کشور بیش از هر زمان دیگری به همکاری و اتحاد و انسجام نیاز دارد.
ممکن است انتقاد درستی داشته باشید، انتقاد کنید اشکالی ندارد اما انتقاد با اهانت و هتک حرمت متفاوت است اینگونه رفتارها و هتک حرمت، روش امریکایی‌ها است.
روش ما اسلامی و قرآنی است، یعنی انتقاد بیان می شود اما هتک حرمت انجام نمی گیرد.
این بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری است که در دیدار با ستاد کرونا در روز شنبه سوم آبانماه ۱۳۹۹ داشتند. این همان چیزی است که در روایات برآن تاکید شده است چنانچه حضرت امام صادق علیه السلام، فرمودند:
أحَبُّ اخوانی إلیَّ مَنْ أهْدی إلیَّ عیوبی؛ محبوب ترین برادران دینی ام، نزد من، کسی است که عیب مرا با بازگو کردن آن به من هدیه می کند. این یعنی بیان شفاف عیوب اما منصفانه و به دور آر هر گونه حب و بغض! این سخن امام صادق علیه السلام رنمود ارزشمندی است که باید مورد توجه قرار گیرد گر چه نقد عملکرد مسئولان باشد باید این مهم مورد توجه باشد.
رهبر معظم انقلاب انتقاد را متفاوت از هتک حرمت دانسته و اهانت به رئیس‌جمهور و سران دیگر قوا را صراحتاً تقبیح کرده و مغایر با قواعد شرعی برشمردند. موضوع انتقاد به سران قوا و نهادهای حاکمیتی جمهوری اسلامی در قاموس سکان‌دار انقلاب موضوعی است که ایشان پیش‌ازاین نیز بارها متذکر شده و خواستار حفظ حرمت‌ها و عدم عبور از خطوط قرمز در این خصوص شده بودند. واقعیت این است که انتقاد برای هر جامعه پویا، امری لازم و ضروری است و یکی از لوازم پیشرفت کشور به شمار می‌آید چنانچه امر به معروف و نهی از منکر، اما شرط مهم آن، احتراز از عداوت، بدبینی و هرگونه تخریب است. به مصداق حدیث شریف «اَلمُؤمِنُ مِرآهُ المُؤمِن» (مؤمن آینه مؤمن است) انتقاد باید بازخوردی مؤمنانه باشد،
نه واکنشی از روی عناد و کینه‌ورزی. نقد رفتار و کردار دیگران اما همیشه در خفا نیست و گاهی حتی لازم است به‌صورت عمومی انجام شود اما نه به‌گونه‌ای که باعث انزجار شنونده شده و او را در قالب تدافعی قرار دهد. ای‌بسا اگر در روزهای اخیر حریم شکنی نشده بود ولی انتقادهای منصفانه صورت می گرفت عده ای تحریک به تخریب نمی شدند؟ اگر نقدها با رعایت این اصل صورت بگیرد، سیگنال‌های پذیرشی بهتری از سوی دستگاه‌های اجرایی دریافت خواهد شد و نوعی تعامل و همکاری با قوه مجریه که مطالبه رهبر حکیم انقلاب است نیز تحقق می‌یابد. این انتقاد کاملاً بجا و وارد است که گاهی در کیفیت و نحوه انتقاد دچار خطا می‌شویم. و نگاههای سیاسی بر نگاه منصفانه می چربد! گر چه تحرکات اخیر انتقاد نبود! انتقاد باید جامع‌نگرانه باشد. به این معنا که دستگاه‌های مختلفی که موردنقد قرار می‌گیرند نه لزوماً دولت، در کنار نقاط مثبت، نقاط منفی نیز دارند؛ کما اینکه همه افراد نیز سیاه‌وسفید نیستند و هر کس، ترکیبی از خلقیات حسنه و سیئه را به همراه دارد. به عبارت گویاتر، انتقاد به مفهوم انکار جهات مثبت نیست؛ بلکه به این معناست که در کنار ذکر وجوه مثبت، نقص‌ها و ضعف‌ها نیز بیان شوند. انتقاد از هر دستگاهی چنانچه ابتدا با ذکر نکات مثبت آغاز شود، طبعاً در شنونده ایجاد انعطاف می‌کند؛ ضمن اینکه تاختن بی‌محابا به نهادهای حاکمیتی و تخریب آن‌ها به نفع دشمنان و بدخواهان ایران اسلامی است. در هر حال ما بر یک کشتی سواریم قرار نیست اگر کسی رعایت نمی کند و اقداماتش در راستای سوراخ کردن کشتی است مخالفان نیز همان راه را بگونه ای دیگر بروند؟! بلکه باید در مسیر متقاعد نمودن او اقدام کرد از طرفی نظارت را تقویت نمود تا او امکان ادامه سوراخ کردن را نداشته باشد. برخی معتقدند که انتقاد از دستگاه‌های حکومتی کاملاً بجاست و هر آنچه تاکنون گفته‌شده، بسیار کمتر از ناکارآمدی آن‌هاست. این در حالی است که مرز بین انتقاد سازنده با تخریب و عقیم نشان دادن آن‌ها بسیار ظریف است. باید ابتدا تکلیف گوینده و نویسنده از انتقاد مشخص باشد که برای چه می‌نویسد و به کدام مناسبت می‌گوید. درهرصورت، هر موضوعی اگر خارج از عقلانیت به بوته نقد آورده شود، حتی اگر اصل موضوع به‌حق باشد، روشی ناپسند و مذموم است. امروز در ناکارآمدی و ضعف اقدام به موقع و بجای برخی مسئولان کمتر تردیدی وجود دارد اما بیان این موضوع با هتک حرمت اصل موضوع را مخدوش می کند و حتی می تواند ضعف ها و بی تدبیری و ناکارآمدیها را بپوشاند! یکی از آثار نقد منصفانه تقویت و پذیرش از سوی قوا و نهادهای بالادستی است. نقطه مقابل آن، مقاومت در میان دستگاه‌ها و نشان دادن واکنش‌های منفی است. این شاخصه کمک می‌کند که دریابیم آیا انتقاد به هدف خود دست‌یافته یا خیر، چراکه مناقشات و بگومگوهای لفظی حاصلی جز ایجاد تنش و اتهام‌پراکنی ندارند. و بالاخره اینکه برخی معتقدند طبقه‌بندی نقد منصفانه و غیرمنصفانه را باید به نقد «وارد» و «غیر وارد» تغییر داد. گاهی نقدی به‌تندی و با بدترین ادبیات بیان می‌شود اما وارد است و چنانچه انتقادی از این ویژگی برخوردار باشد، باید دست منتقد را بوسید، حتی اگر خارج از شئون ادب باشد. رسیدن به این مرحله و پذیرش حق از زبان هر کس و با هر ادبیاتی قاعدتاً خارج از حوصله و ظرفیت بسیاری از انسان‌هاست، لذا برای دست‌یابی به نتیجه مطلوب از انتقاد لازم است که فرض کنیم در کنار فردی حضور داریم که می‌خواهیم از او انتقاد کنیم. قطعاً در این حالت، همه جوانب برای اثربخش بودن کلام، ملاحظه و رعایت می‌شوند. در هر حال باب نقد منصفانه و سازنده باز بوده و خواهد بود اما هتک حرمت و بیان موارد خلاف ادب و قانون و شرع نباید باشد. از طرفی بیان انتقاد نباید فضای عمومی کشور را ملتهب کند و مردم را دچار شک و دو دلی و نگرانی نماید. پس نقد منصفانه اری، اما هتک حرمت و تخریب هرگز!
مظفرحاجیان