به گزارش پایگاه خبری ربیع، یک نویسنده و اصفهان‌پژوه گفت: هر پژوهش در حوزه فیلم‌سازی باید کل‌نگر باشد. تدوین حساب‌شده از نمای بناهای متعدد اصفهان که همیشه دلنشین است اگر همراه با متنی دقیق و درست نباشد، حداقل برای ما ایرانی‌ها جای بحث دارد.
«اصفهان در روایت ۲» نام برنامه‌ای بود که به همت دفتر تخصصی سینما و مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل وابسته به سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان و با هدف پرداختن به خوانش امروز ما از گذشته اصفهان در موزه هنرهای معاصر برگزار شد.
یکی از فیلم‌های مستندی که در این برنامه به نمایش درآمد «پایتخت صوفی بزرگ» اثر رابرت ارسکین و محصول شکه بی‌بی‌سی بود.
به گفته مدیر دفتر تخصصی سینما، نسخه ۱۶ میلی‌متری این فیلم که در گنجینه موزه دانشگاه اصفهان نگهداری می‌شده برای نخستین بار به نسخه دیجیتال تبدیل و ترجمه و زیرنویس شده است تا آماده نمایش در برنامه اصفهان در روایت ۲ شود.
حسین مسجدی نویسنده و اصفهان‌پژوه در ابتدای سخنان خود درباره این فیلم، به بیان برخی اشکالات فیلم و البته ترجمه آن پرداخت و اظهار داشت: فکر می‌کنم فیلم‌ساز عبارت “صوفی بزرگ” را معادل “مرشد اکبر” گرفته که در ترجمه اشتباه است چون این لقبی بود که شاه عباس به خودش داده بود و شاید منظور فیلم‌ساز همین بوده است و اگر با همین عنوان ترجمه می‌شد بهتر بود.
وی با بیان اینکه هر پژوهش در حوزه فیلم‌سازی باید کل‌نگر باشد، افزود: تدوین حساب‌شده از نمای بناهای متعدد اصفهان که همیشه دلنشین است اگر همراه با متنی دقیق و درست نباشد، حداقل برای ما ایرانی‌ها جای بحث دارد.
این نویسنده، پژوهش دقیق و جامع و در تناسبی طلایی با زمان ساخت فیلم را لازمه فیلم‌سازی آن هم درباره موضوع مهمی چون سلسله صفویه دانست و گفت: بیشتر فرنگی‌ها نگاه خاص خود را به صفویه دارند و شناخت ما نیز معطوف به سفرنامه‌ها و متن‌های آن دوران است که بسیار فراز و نشیب دارد و تحلیل‌های بسیار متفاوتی درباره صفویه وجود دارد.
وی با بیان اینکه فیلم تلاش داشت خون را در زیرساخت و هنر را در نقاب صفویه نشان دهد، ادامه داد: بیشتر این فیلم‌ها فاقد ریشه‌شناسی صفویه است. این سلسله بسیار عجیب است که هنوز جای پژوهش دارد.
مسجدی با بیان اینکه بحث درباره سلسله صفویه حداقل باید از سال ۷۰۰ هجری و از خود شیخ صفی‌الدین اردبیلی آغاز شود، تأکید کرد که صفویان چرخش‌های بسیاری در رفتار و مسلک خود داشته‌اند؛ مثلاً خود صوفی بودند و تبدیل به ضدصوفی شدند.
وی بیان کرد: این نوع فیلم‌ها معمولاً نیمه اول سلسله صفویان و تا اوج را بررسی می‌کنند، در حالی که بهتر است تا شاه عباس سوم و شاه‌سلیمان را ببینند. درباره صفویان صحبت از ۱۱ پادشاه و ۲۵۰ سال حکومت است و اینکه چهار تصویر خونریزی نشان دهیم یک‌سونگری است که البته الان هم وجود دارد.
این نویسنده و اصفهان‌پژوه با بیان اینکه فیلم مستند باید جامعیتی علمی داشته باشد، تصریح کرد: شیخ صفی‌الدین اردبیلی به سفر شمال رفت و آنجا با شیخ زاهد گیلانی دیدار کرد و حتی داماد او شد و ماجرای دودمان صفویه از همین‌جا و حتی قبل‌تر آغاز می‌شود. نمی‌توان حمله تیمور به ایران را حادثه کوچکی فرض کرد و جالب است بدانید که نوه شیخ صفی‌الدین بود که شمشیر بر کمر تیمور بست. پس به عنوان پژوهشگری که فیلم می‌سازیم باید تاریخ را بررسی کنیم.
وی با بیان اینکه صفویه امپراطوری مستحکم و سراسری بود، اضافه کرد: سال‌های ابتدایی دوران صفویه برای اثبات حکومت بود. پشت ظهور صفویه عقبه تبلیغاتی و پروپاگاندای عظیمی نهفته است و شاه اسماعیل، شاه طهماسب، شاه عباس اول و دوم به شدت تلاش دارند اثبات کنند نیروهایی الهی هستند.
مسجدی گفت: اگر در دو حکومت قبل از صفویان مطالعه نداشته باشیم نمی‌توانیم درک کنیم که صفویان چه کاری انجام دادند. این دودمان با وجود تمام تلاشی که برای موجه‌سازی حکومت خود انجام دادند، وحدت ملی ایجاد کردند که کار ساده‌ای نبود.
این نویسنده و اصفهان‌پژوه با بیان اینکه در فیلم پایتخت صوفی بزرگ اثری از مسائل فرهنگی دوره صفویه نمی‌بینیم، افزود: در آن دوران تمام چیزهایی که احساس می‌شد برای وحدت ملی مضر باشد حذف شد که یکی از مهم‌ترین آنها رویکرد به شعر بود. به دلیل همین رویکرد هنرمندان زیادی از ایران به هند مهاجرت کردند.
به گفته وی، بخشی از هنرمندانی که از دربار جدا شدند و به هند مهاجرت نکردند به میان مردم آمدند و قهوه‌خانه‌ها را تشکیل دادند. قهوه‌خانه‌های صفوی که از نظر ابعاد دیگر وجود ندارند و محل تجمع نقاشان، شعرا و فلاسفه و همچنین حضور شاه‌عباس بوده است.
مسجدی بیان کرد: از برخی از این شعرا یک بیت شعر مانده اما همین یک بیت عادی نیست. بنابراین نمی‌توان این قهوه‌خانه‌ها را به قهوه‌خانه‌های روشن‌فکری قرن ۱۹ و ۲۰ اروپا تشبیه کرد و از نظر ابعاد و تنوع بسیار گسترده‌تر بوده‌اند.
این پژوهشگر تاریخ تأکید کرد برای شناخت صفویان باید تمام ابعاد بررسی شود و حتی یک فیلم ۳۰ دقیقه‌ای نیز باید معطوف به تمام این حقایق باشد.
وی خاطرنشان کرد: صفویان در ابتدا سنی بودند اما یک‌جا در فیلم اشاره به شیعه بودن آنها شده بود. نمونه این اشکالات در فیلم پایتخت صوفی بزرگ زیاد بود، اما دیدن خود در آیینه دیگران همیشه لذت‌بخش است.
مسجدی ابراز امیدواری کرد آرشیوی از فیلم‌های مستند و غیرمستند درباره اصفهان تهیه شود و در دسترس عموم قرار گیرد، چون اصفهان در بسیاری از ادوار تاریخی از نظر جغرافیایی بسیار بزرگ‌تر از اصفهان امروزی بوده است و گردآوری مجموعه فیلم‌های اصفهان قطعاً برای پژوهشگران هنر، معماری و سینمای اصفهان سودمند خواهد بود.