به گزارش پایگاه خبری ربیع، شهر قم امروز با توجه به وجود بارگاه حضرت معصومه(س)، مسجد مقدس جمکران و صدها امامزاده و مرکز علمی و فرهنگی به پایتخت مذهبی و قطب فرهنگی ایران اسلامی معروف شدهاست ولی شاید کمتر کسی بداند که در دل این شهر مذهبی که مقصد عاشقان اهل بیت(ع) است بافتی تاریخی زنده و پویایی وجود دارد که نه تنها هویت فرهنگی و از گنج‌های تاریخی به شمار می‌رود بلکه بناهای تاریخی محله‌های مهم و با ارزش تاریخی در این بافت وجود دارد که هرکدام برای خوددارای ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی و هم‌چنین سیاسی هستند.
با گذر در این محلات گویی یک کتاب تاریخی با ارزش را ورق زده و تاریخ و فرهنگ نسل‌هایگذشته این شهر را می‌خوانیم در کنار این ارزش تاریخی بی‌شک هرکدام از این محلات تاریخینقطه عطفی در کانون سیاسی قم بلکه ایران اسلامی و جهان تشیع را رقم می‌زنند؛ این محلات هستهشکل گیری انقلاب اسلامی بوده و یا محل زندگی و تولد هرکدام از مراجع عالی تشیع از جمله معمارکبیر انقلاب اسلامی هستند.
به باور مورخان مسجدی که هم اکنون به نام «مسجد طباطبایی» معروف است و در کنار بارگاهکریمه اهل بیت(س) قرار دارد در واقع مسجدی است که شاهان صفوی که به عنوان مؤسسان سلسلهصفوی هستند مدفون هستند ازجمله شاه عباس، شاه سلیمان، و شاه سلطان حسین صفوی که در دوصندوق و یک قبر دفن هستند.
محلاتی مانند سیدان، چهارمردان، پامنار، آذر و… دارای شاخص‌های بسیار مهم مذهبی، فرهنگی وسیاسی هستند که با یک برنامه‌ریزی از سوی مدیران شهری و اجرایی قم می‌توانست جایگاه مهی درزمینه رونق گردشگری تاریخی و حتی فرهنگی باشند ولی امروز این گنج‌های پنهان مورد غفلتقرار گرفته و حال خوشی ندارند.
امروز وجود ۳۱۵ هکتار بافت تاریخی و فرسوده شهر قم بر مبنای عکس هوایی سال ۱۳۳۵ تنظیمشده مورد جدل و کش و قوس‌های مدیران شهری است؛ عکسی که در طول سال‌ها تغییراتساختاری بسیاری در این بافت صورت گرفته و نیاز به بازنگری و تدبیر مطلوبی دارد؛ جدلی کهباعث شده از قسمت‌های از این بافت که دارای ارزش تاریخی است غفلت شود و هیچ برنامهمشخصی برای آن انجام نگیرد در حالی که استان‌های مجاور قم مانند یزد و اصفهان امروز بهترینبهره اقتصادی از بافت تاریخی خود دارند.
نشست و میزگردی با عنوان گفتمان مدیریت شهری در حوزه محدوده مصوب بافت تاریخی شهر قمبا موضوع «اقدامات انجام شده مشکلات و راهکارها» با حضور مدیران اجرایی کلانشهر و استانقم برگزار شد و بهانه‌ای شد تا از نزدیک پای صحبت مدیران اجرایی و دست اندرکار شهری قمبشینیم.
لزوم تفکیک بافت تاریخی و با ارزش از بافت فرسوده
رئیس کمیسون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر قم در این نشست با اشاره به تفکیک ۳۱۵هکتار بافت تاریخی قم، می‌گوید: طبق مطالعه اجمالی بخشی از این بافت بی ارزش است کهبی‌استفاده قرار گرفته است و بخش تاریخی با ارزش آن با توجه به محدودیت مالی دولت حمایتنشده و وضعیت بازار کهنه، بازار کفاش‌ها و … هم اسف‌بار است.
روح الله امراللهی با انتقاد از عملکرد میراث فرهنگی در این زمینه، می‌افزاید: مرمت‌هایی دربعضی بناهای تاریخی صورت گرفته که مؤثر و مطلوب نبوده است و امروز تیمچه بازار و بازارکهنه وضع خوبی ندارند.
اعتراض مردم از تغییر معماری ساختاری و ساخت‌وسازهای نامطلوب
اما معاون میراث فرهنگی، اداره کل صنایع دستی و گردشگری استان قم در این جلسه ضمن انتقاداز صدور بعضی پروانه‌های ساخت و ساز و چند طبقه سازی که هیچ هماهنگی با معماری اسلامی وفرهنگی شهر ندارد، بیان می‌کند: طبق قانونی که ابلاغ شده است محدوده بافت تاریخی و حریم آنباید حفظ شود و ساخت و سازهای کنونی صدماتی را به حریم بافت ایجاد کرده است.
شاهین ایل بیگی می‌افزاید: ضوابط طرح تفضیلی شهر قم مشخص است که کجاها الزام قانونی نیازدارد و در کالبد این بافت امروز معماری و ساخت و سازهایی در حال شکل گیری است که حریم‌ها،حریم همسایگی رعایت نشده است و اعتراض مردم را به دنبال داشته و مسئولان شهری به نظرمردم توجهی ندارند.
غفلت از بناهای تاریخی و هویت و ساختار تاریخی شهر قم
یک عضو هیئت علمی دانشگاه قم و هم‌چنین عضو شورای فنی میراث فرهنگی قم نیز عقیده دارد،وقتی سؤال می‌شود چه اندازه با بافت تاریخی قم ارزش گذاشته‌ایم همه مدیران جواب مثبت دارند امادر عمل برای این بافت تاریخی هیچ کار مهمی انجام نداده‌ایم در حالی که این بافت دارای ارزشتاریخی و از عناصر مهم فرهنگی و اجتماعی شهر به شمار می‌روند.
مصطفی سعادت طلب می‌افزاید: وقتی صحبت از حوادث غیر طبیعی مانند زلزله می‌شود معتقدیم که بناهای تاریخی استحکام لازم را در برابر زلزله ندارند در حالی که نیاکان ما در گذشته نوعی فناوری را در سازه‌های خود در بناها استفاده می‌کردند که در برابر زلزله مقاوم هستند در این سازه‌ها بحث همسایگی، فرهنگی و اجتماعی مورد توجه شده و در بافت تاریخی قم نگاه ما موضعی بوده وبرای آن کاری انجام نشده در حالی که بافت زنده و پویایی را داریم.
بافت تاریخی؛ فرصتی طلایی برای قم
مدیرعامل سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی حرم مطهر حضرت معصومه(س) نیز در ایننشست بیان می‌کند: در قم فرصتی به نام ورود ۲۰ میلیون زائر وجود دارد که در دیگر استان‌هانداریم؛ باید از این فرصت برای شناسایی و بستری برای معرفی بافت تاریخی استفاده شود و باید دستگاه‌های اجرایی و شهری از این فرصت طلایی برای ورود گردشگران به بافت تاریخی استفاده کنند ولی متأسفانه برنامه‌ها و تفکرهای جزیره‌ای مانع از برنامه‌ریزی برای بهسازی این بافت شدهاست.
علیرضا خاکی با تأکید بر اینکه باید محلات تاریخی برای حفظ الگوهای اسلامی حفظ شوند، گفت:بزرگ‌ترین تجمع اجتماعی و مذهبی در هیئت‌های محلات تاریخی مانند سیدان، چهارمردان وجوددارد و در بهسازی این محلات باید بحث کارشناسی شده مد نظر باشد.
وی اظهار داشت: اگر امروز بافت تاریخی قم زنده است به برکت وجود حضرت معصومه(س) استکه مردم علاقه دارند در جوار این بارگاه زندگی کنند؛ وگرنه هیچ برنامه‌ای برای ارتقای این محلات انجام ندادیم محلاتی که اصالت خود را حفظ کرده است در حالی که بافت تاریخی یزد را غیر بومی پر کرده، این استان بهره اقتصادی را از بافت خود برده ولی ما هنوز عقب ماندیم.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری قم در این نشست در پاسخ به انتقادهای معاون میراث فرهنگی و عضو شورای فنی میراث فرهنگی قم، اظهار داشت: در طول این ۴ سال اتفاق خاصیصورت نگرفته است و شورای فنی میراث فرهنگی در شورای عالی معماری و شهرسازیجایگاهی تعریف نشده است.
غلامرضا جانقربان افزود: این ۳۱۵ هکتار باید برای آن ضوابطی به آن تعلق بگیرد و نمی‌توانیم بهطور احساسی برای مردم تصمیم بگیریم.
امید است تداوم این نشست‌ها و آگاهی دادن رسانه‌ها از اهمیت بافت تاریخی قم تلنگری برای مسئولان شهری باشد؛ غفلت از گنجی که می‌تواند در کنار بحث زیارت برای قم اقتصادی پایدار رارقم زند.
دادن مجوزهایی برای ساخت و سازهای غیر متعارف در پهنه بافت تاریخی و هم‌چنین تراکم چندطبقه در بطن بافت تاریخی قم هماهنگی و پیوستگی این بافت را به هم خواهد ریخت و گلایه‌هایبسیاری از مردم را به دنبال داشته است؛ گویی بی توجهی مسئولان به قدری زیاد است که نه تنهابرای بهسازی بافت تاریخی غفلت شده بلکه در حفظ این امانت تاریخی برای نسل‌های آینده وپاسخگویی آن‌ها در آینده هم سر باز می‌زنند.