به گزارش پایگاه خبری ربیع، «سپس با آرامش و وقار به سوی آنان برو تا در میان آنها قرار گیری به آنها سلام کن و از اظهار محبّت و تحیت چیزی فروگذار منما»; (ثُمَّ امْضِ إِلَیهِمْ بِالسَّکِینَهِ وَالْوَقَارِ; حَتَّی تَقُومَ بَینَهُمْ فَتُسَلِّمَ عَلَیهِمْ، وَلاَ تُخْدِجْ بِالتَّحِیهِ لَهُمْ).
با همه تدابیری که صورت گرفته هنوز هستند کسانی که از پرداخت مالیات فرتار می کنند و حاضر به پرداخت حقوق عمومی نیستند در حالیکه کمترین حقوق بگیران دولت قبل از دریافت حقوقشان، مالیات را خواسته نا خواسته می پردازند و از حقوقشان کسر می گردد؟ امام علی علیه السلام توصیه های ارزشمندی دارند که اگر ماموران حکومتی مالیاتی به کار بندند راه دریافت مالیات هموار خواهد شد! امام علی (ع) پس از برعهده گرفتن حکومت تلاش کرد که اعتماد عمومی را برگرداند به صورتی که مردم با تمام وجود ببینند و لمس کنند که کسی در این حکومت سر سوزنی دارایی‌های عمومی را تصرف نمی‌کند و بذل و بخششی صورت نمی‌گیرد. این اولین و اصلی ترین راهکار است تا حتی حقوق بگیران نیز هیچ اکراهی از کسر مالیات از حقوقشان نداشته باشند؟ امام علی (ع) در آن دوران امانت داری خود نسبت به اموال عمومی را به اثبات رساند و حالا باید مسئولان این مشی تاثیر گذار را پیشه سازند! باید مردم بدانند مالیاتی که به کیسه بیت المال وارد می شود و به تعبیر امروز به خزانه واریز می شود جز در راه رفاه مردم از آن استفاده نمی شود و کسانی از آن بهره مند نمی شوند؟. آنچه در نهج البلاغه و بیرون از این کتاب بیان شده رفتار امام علی (ع) با عقیل است که نشان دهنده همین امانت‌داری حضرت است. عقیل سهم خود را از بیت المال مانند سایرین گرفته بود، اما چون برادر زمامدار بود انتظارات خلاف قانون داشت. امام علی (ع) پس از شنیدن درخواست عقیل، او را داغ کرد تا مردم بدانند که در این حکومت هیچ کس خلاف قانون بهره‌مند نمی‌شود. با چنین رفتارها و عملکردهایی از سوی حضرت علی (ع) اعتماد عمومی آرام آرام بازگشت. حالا مردم باتید ببیینند فرزندان مسئولان نیز در همان مدرسه و دانشگاهی هستند که حد متوسط جامعه آنجا هستند؟ باید ببینند آنها هم از سرویس‌های رسمی مدرسه ای یا وسیله نقلیه شخصی استفاده می کنند! و…اما رفتار ماموران مالیاتی چگونه باید باشد؟ طلبکارانه؟ یا دوستانه؟ محترمانه یا تهدید آمیز؟ امام علی (ع) در گام اول رفتار کارگزاران بیت‌المال را اصلاح کردند. ایشان مشخص کردند که رفتار دستگاه خزانه‌داری عمومی، آمور اقتصادی و دارایی باید با مردم به چه صورت باشد. حضرت اجازه نمی‌داد که دستگاه خزانه‌داری کل و آمور بیت‌المال با مردم بد رفتاری کنند یا رفتاری کنند که موجب بی اعتمادی مردم شود.
دستورالعمل ماموران مالیاتی اما ع در نامه ۲۵ نهج البلاغه بخوبی قابل مشاهده است. حضرت در این نامه به کارگزاران بیت‌المال، ماموران مالیاتی، برنامه‌ریزان و مجریان این آمور دستورالعملی‌هایی داده‌اند و به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده اند که راه گریزی از آن وجود نداشت. به عنوان مثال زمانی که یک مامور مالیاتی قصد دارد از مردم مالیات دریافت کند و در تعبیر حضرت می‌خواهد زکات را گردآوری کند، حضرت ابتدا می‌گوید در این آمور کارگزار باید سه اصل را رعایت کند. اول اینکه از به هراس انداختن مردم پرهیز شود. یعنی نباید تصور شود که با ترساندن مردم کارها جلو می‌رود حتی در این آمور. دوم، رفتار نباید مبتنی بر زور باشد. سوم، چیزی بیش از حق معین مالی نباید گرفته شود. در حقیقت حضرت تأکید داشتند، وقتی یک مامور مالیاتی می‌خواهد برای دریافت مالیات به سراغ مردم برود باید رفتار، ادبیات، سلوک، شیوه و روش او اصلاح شده باشد. چنانچه فرموده اند: «زمانی که به نقطه ماموریت خود رسیدی، مبادا بدون اجازه وارد حیطه مردم شوی. ابتدا هماهنگ و سپس ورود می‌کنی. با آرامش و رفتار ملایم وارد می‌شوی به گونه‌ای که مردم وحشت نکنند. تو به مردم احترام و سلام می‌کنی و در احترام به مردم کم نمی‌گذاری و کوتاهی نمی‌کنی. پس از آن، حکم کار و ماموریتت را نشان بده تا مشخص شود برای چه چیزی آمدی. سپس از آنها سوال می‌کنی که آیا در دارایی‌های شما چیزی هست که باید بپردازید و آیا به شما زکات تعلق می‌گیرد؟ اگر کسی گفت نه، برمی‌گردی و اگر گفت بله همراه او می‌شوی. آن زمان براساس اندازه‌های معین آنچه را که باید بپردازد می‌گیری.»
ثُمَّ تَقُولَ عِبَادَ اللَّهِ أَرْسَلَنِی إِلَیکمْ وَلِی اللَّهِ وَ خَلِیفَتُهُ لِآخُذَ مِنْکمْ حَقَّ اللَّهِ فِی أَمْوَالِکمْ، فَهَلْ لِلَّهِ فِی أَمْوَالِکمْ مِنْ حَقٍّ فَتُؤَدُّوهُ إِلَی وَلِیهِ؟ فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ لَا، فَلَا تُرَاجِعْهُ، وَ إِنْ أَنْعَمَ لَک مُنْعِمٌ، فَانْطَلِقْ مَعَهُ مِنْ غَیرِ أَنْ تُخِیفَهُ أَوْ تُوعِدَهُ أَوْ تَعْسِفَهُ أَوْ تُرْهِقَهُ.
امام علی (ع) روش‌ها و برنامه‌ریزی مالیاتی را به سمتی بردند که به جهت آن وضع اقتصادی مالیات دهندگان به سامان شده و به تبع آن حکومت از آنها بهره‌مند شود. حضرت در اصلاح روش‌های مالیاتی می‌گویند اگر مشکلی برای مالیات دهندگان پیش آمد نباید اجبار کرد که قانون تصویب شده اجرا شود. نظام مالیاتی باید کاملا منعطف باشد و با شرایط روز تطبیق کند. در نامه ۵۳ نهج البلاغه حضرت می‌گویند: «اگر برای کسانی که باید مالیات دهند، مشکلی پیش آمده بود به عنوان مثال اگر برای کسانی که باید از زمین مالیات می‌دادند مشکلی در آبیاری زمین به وجود آمده بود و برداشت محصول به دلایل طبیعی مانند سیل و… کم شده بود، در این شرایط دولت باید کاملا منعطف عمل کند و روش‌های مالیاتی خود را مدام به تناسب شرایط اصلاح کند.» حضرت می‌گویند: «هر چه با مالیات دهندگان منعطف‌تر رفتار کنید، این رفتار یک نوع سرمایه‌گذاری است و سبب می شود که مالیات دهندگان در میادینی که دولت نیازمند کمک هست، او را یاری کنند.» همچنین امام علی (ع) به دلیل مشکلات و محدودیت‌هایی که پیدا شده بود مالیات‌های جدیدی در جهت اصلاح بیت‌المال و تامین اقتصاد جامعه وضع کردند. به طور مثال خبری از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) است که حضرت علی (ع) بر اسب‌های اصیل و یابو در هر سال مالیات‌های جدید وضع کرد. بنابراین مانعی ندارد که دولت‌ها در جهت رفاه عمومی و عدالت همگانی در زمینه هایی که قبلا مالیاتی وجود نداشته و مالیاتی گرفته نمی‌شده، مالیات وضع کنند منتها این اقدام باید با برنامه، تدبیر و رعایت عدالت همراه باشد. تردیدی نیست که شناسایی صاحبان درآمد و قراردادن آنها در خط پرداخت مالیات با رعایت همه اصول اساسی یکی از وظایف مسئولان حکومتی است که دئر راستای تحقق عدالت خواهد بود. اینکه سلبریتی ها با آنهمه در آمد مالیات ندهند یا پزشکانی با اشکال مختلف از پرداخت مالیات شانه خالی کنند یا فروشندگان مواد غذایی با در آمدهای کلان از پرداخت مالیات خارج باشند و سودهای صد در صدی به جیب بزنند جای تعجب و سوال است که هم باید کنترل قیمت ها اعمال شود و هم مالیات در آمدشان را بپردازند؟!
مظفر حاجیان