به گزارش پایگاه خبری ربیع، بدون تردید همه ما شناخت اجمالی از وضعیت جامعه خود داریم؛ این‌که تورم و فساد چقدر است؟ عدالت چگونه است؟ نظم و امنیت تا چه حد رعایت می‌شود؟ دولت چقدر کارآمد و تواناست؟ و… ولی این شناخت از چند جهت ایراد دارد. نخست این‌که شناخت ما از جامعه بشدت تحت تأثیر تجربیات شخصی ماست. اگر از کسی رشوه گرفته باشند، ارزیابی او از وضع فساد جامعه متفاوت از کسی است که با تقاضای پرداخت رشوه مواجه نشده است. پس ما نیاز داریم که این موارد را به‌طور دقیق بسنجیم. برای این منظور در هر زمینه چند شاخص را تعیین می‌کنند و با اندازه‌گیری آنها می‌گویند که وضع جامعه ما از آن نظر چگونه است. این شاخص‌ها را هر سال باید سنجش کرد تا تغییرات آن نیز به دست آید. در برخی از زمینه‌ها مرکز آمار ایران و بانک مرکزی به تولید این آمار مشغول هستند؛ مثل نرخ تورم، بیکاری، رشد تولید، جمعیت و… ولی تولید آمار و اطلاعات در برخی از زمینه‌های دیگر به این سادگی نیست؛ مثلاً چگونه می‌توانیم شاخص حاکمیت قانون را بسنجیم؟ این با سنجش نرخ تورم خیلی فرق می‌کند و بسیار سخت‌تر است. به‌علاوه در جامعه‌ای که حاکمیت قانون پایین باشد، اجازه داده نمی‌شود که این شاخص به‌طور واقعی سنجیده شود یا اگر هم به هر دلیلی سنجیده شود، رسمی نخواهد بود و منتشر نمی‌شود. از این‌رو، برخی از سازمان‌های بین‌المللی عهده‌دار تولید چنین شاخص‌هایی شده‌اند. شاخص‌هایی که منافع فراوان برای ما دارد. از یک‌سو تحت یک مدیریتی به‌نسبت ثابت و در هر سال به تولید این شاخص‌ها اقدام می‌کنند. نهادهای تولیدکننده این شاخص‌ها به‌نسبت استقلال کافی برای تولید آنها را دارند و تحت سیاست‌های نهادهای بیرونی قرار ندارند. نحوه گزارش‌دهی آنها بسیار جالب و پیشرفته است. مهمتر این‌که قابلیت مقایسه بین‌المللی را نیز فراهم می‌کنند. اگر ما در داخل کشور خود شاخصی را تعریف کرده و بسنجیم، نمی‌توانیم موقعیت خودمان را با سایر جوامع مقایسه کنیم، ولی شاخص‌های بین‌المللی این مزیت را دارند که هر کشور را در مقایسه با سایر کشورها و نیز با گذشته خودش و نیز عوامل درونی جامعه قابل مقایسه و تحلیل می‌کند.
البته ایرادی روش‌شناختی به برخی از این شاخص‌ها می‌توان وارد کرد که بحث آن خارج از حوصله این یادداشت است ولی از یک‌سو چنین ایرادی به سنجه‌های داخلی بیشتر است و از سوی دیگر می‌توان نقاط ضعف آنها را تا حدی اغماض کرد. با این‌حال، چرا از بسیاری شاخص‌های جهانی مذکور در داخل کشور استقبال نمی‌شود و علاقه‌ای به طرح آنها وجود ندارد؟ درواقع چرا به‌صورت گزینشی عمل می‌شود؟ برای نمونه شاخص مربوط به پیشرفت علم و مقالات علمی خیلی با استقبال مواجه می‌شود ولی شاخص مربوط به نظام تدبیر و فساد مورد توجه مقامات رسمی قرار نمی‌گیرد. روشن است که برحسب نتایج و ویژگی این شاخص‌ها با آنها رفتار می‌شود؛ اگر خوب باشد از آن استقبال می‌شود، در غیر این‌صورت نادیده گرفته می‌شود.
این نحوه رفتار به شناخت ما از جامعه ایران کمکی نمی‌کند و نوعی چشم بستن به واقعیت است. حتی اگر از جایگاه خود در این شاخص‌ها راضی نباشیم، حداقل می‌توانیم تغییرات خود را رصد و سعی کنیم بدتر نشود و ترجیحا بکوشیم که شاخص و رتبه کشور خود را ارتقا دهیم. باید توجه کنیم که داعیه‌ها و شعارهای ما با واقعیت‌های موجود چه نسبتی دارد.
این شاخص‌ها بسیار متنوع است. از شاخص‌های مربوط به کمک‌های خیریه گرفته تا شاخص‌های حکومت‌داری مثل عدالت، فساد، شفافیت، نظم، حاکمیت قانون، همه وجود دارند. حتی بسیاری از این شاخص‌ها فقط از سوی یک نهاد سنجیده نمی‌شود، بلکه نهادهای گوناگون به شیوه‌های به‌نسبت متفاوتی آن را می‌سنجند. فراموش نکنیم شاید ما بتوانیم به برخی از این شاخص‌ها معترض باشیم و آن را نشانه واقعیت جامعه خود ندانیم، ولی مسأله مهم این است که سایر مردم جهان ما را براساس این شاخص‌های جهانی ارزیابی و داوری می‌کنند. سرمایه‌گذاران جهانی و مشاوران آنها، همین گزارش‌ها را مطالعه می‌کنند و براساس آن تصمیم می‌گیرند که در ایران سرمایه‌گذاری کنند یا نکنند. موسسات معتبر جهانی که به شرکت‌های بین‌المللی مشاوره می‌دهند، با استفاده از این شاخص‌ها مشورت می‌دهند. بنابراین گمان نکنیم که اگر آنها را قبول نداریم، آنها در عمل تأثیری بر وضعیت جامعه ما ندارند.
در این‌جا به برخی از مهمترین این شاخص‌ها که مربوط به نظام تدبیر باشد، اشاره می‌کنیم. این شاخص‌ها مربوط به سال ٢٠١٧ است. رتبه شاخص حاکمیت قانون در ایران ٨٠ از ١١٣ است که ٧٩ کشور جلوتر از ما هستند. خوشبختانه در سال گذشته، نسبت به سال پیش از آن ۶ رتبه بهبود یافته‌ایم. شاخص شفافیت و پاسخگویی ١٠٢ است که از ١١٣ کشور است که اصلا رتبه خوبی نیست. در مقابل شاخص نظم و امنیت ۵۴ از ١١٣ است که از نیمی از کشورها بهتریم. اگر دولت‌ها و کل حکومت برنامه‌ریزی کنند که طی یک برنامه ١٠ ساله این شاخص‌ها و رتبه‌ها را به نحوی ارتقا بخشند که ما در میانه کشورهای جهان قرار گیریم، برنامه مهم و ارزشمندی خواهد بود.
سرمقاله شهروند/ اهمیت شاخص‌های جهانی
به گزارش پایگاه خبری ربیع، بدون تردید همه ما شناخت اجمالی از وضعیت جامعه خود داریم؛ این‌که تورم و فساد چقدر است؟ عدالت چگونه است؟ نظم و امنیت تا چه حد رعایت می‌شود؟ دولت چقدر کارآمد و تواناست؟ و… ولی این شناخت از چند جهت ایراد دارد. نخست این‌که شناخت ما از جامعه بشدت تحت […]