به گزارش پایگاه خبری ربیع، در سالهای اخیر، پلتفرمهای تاکسی اینترنتی مانند اسنپ، تپسی، ماکسیم و دیگر شرکتهای مشابه، بهعنوان یکی از مهمترین شکلهای اشتغال درونشهری مطرح شدهاند. اما بررسی دقیقتر نشان میدهد که دوام و بقای این صنعت، نه بر پایه یک مدل اقتصادی پایدار، بلکه بر دوش بنزین ارزان و فرسایش داراییهای شخصی رانندگان بنا شده است.
درآمدی که به قیمت جان خودرو تمام میشود
بسیاری از رانندگان تاکسیهای اینترنتی روزانه بیش از ۱۰ ساعت در سطح شهرها در ترافیک، آلودگی، و فشارهای جسمی و روانی به کار مشغولاند. این فعالیت سنگین، عمدتاً نه بهخاطر جذابیت شغلی یا درآمد بالا، بلکه برای تأمین حداقل معیشت در غیاب فرصتهای شغلی مناسب صورت میگیرد. رانندگان، بدون برخورداری از بیمه شغلی، امنیت درآمدی، یا حمایتهای دولتی، عملاً در حال خرج کردن و مستهلک کردن مهمترین دارایی خود یعنی خودروی شخصی هستند.
بنزین ۳۰۰۰ تومانی؛ آخرین رمق باقیمانده
در حال حاضر، با قیمت هر لیتر بنزین آزاد ۳۰۰۰ تومان، رانندگان تاکسیهای اینترنتی هنوز میتوانند بهسختی هزینههای خود را مدیریت کنند. اما حتی همین قیمت نیز باعث شده بسیاری از رانندگان، از کارکردن در ساعات کممسافر یا مسیرهای دور اجتناب کنند، و ترجیح دهند تنها در ساعات پرتردد فعالیت کنند تا مصرف سوختشان بهصرفهتر شود. هزینه سوخت، در کنار گرانی قطعات یدکی، روغن موتور، لاستیک، بیمه، و تعمیرات دورهای، سبب شده است بسیاری از رانندگان عملاً مرز ضرر و سود را از دست داده باشند. هر بار که موتور خودرو روشن میشود، نه فقط بنزین، بلکه عمر ماشین هم میسوزد.
استهلاک؛ دشمن نامرئی درآمد خودرویی که در شرایط معمول، سالی ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر کار میکند، در مدل کاری تاکسیهای اینترنتی، ممکن است سالی بیش از ۱۰۰ هزار کیلومتر طی کند. این یعنی در عرض ۲ یا ۳ سال، ماشین به آخر خط میرسد. قطعات فرسوده میشود، ارزش فروش خودرو بهشدت افت میکند، و راننده میماند با بدنهای کهنه، موتور ضعیف و جیب خالی. واقعیت این است که بخش بزرگی از آنچه بهعنوان «درآمد» در این حرفه دیده میشود، در حقیقت برداشت شتابزده از سرمایهی شخصی راننده است.
با توجه به شرایط اقتصادی کشور و فشار بر بودجه عمومی، برخی تحلیلگران سناریوهایی از افزایش قیمت بنزین به سطوح بالاتر مطرح کردهاند اتفاقی که دیر یا زود به وقوع می پیوندد . اما اگر چنین افزایشی اجرایی شود، اثر آن بر تاکسیهای اینترنتی ویرانگر خواهد بود. در حال حاضر، با بنزین ۳۰۰۰ تومانی، کارکرد روزانه خودرو حتی در حالت صرفهجویی، هزینهبر و سخت است. حال اگر قیمت هر لیتر بنزین به ۳۰ هزار تومان برسد، هزینه سوخت روزانه یک راننده میتواند از ۱۵۰ هزار تومان هم فراتر رود البته بگذریم که این افزاسش تاثیر بسزایی بر قیمت خودرو و لوازم یدکی و صد البته تورم ناشی بر درامد راننده خواهد داشت.
در چنین حالتی: فعالیت تاکسی اینترنتی بهشدت غیراقتصادی خواهد شد. بسیاری از رانندگان ناچار به ترک کار خواهند شد. نرخ کرایه باید بهصورت تصاعدی افزایش یابد که مشتری دیگر توان پرداخت آن را ندارد. تعداد سفرها کاهش یافته و عملاً سیستم از کار خواهد افتاد. بهعبارت سادهتر، در صورت افزایش قیمت بنزین به ۳۰ هزار تومان، تاکسیهای اینترنتی عملاً از بین خواهند رفت.
موج جدید بیکاری؛ رانندگان کجا خواهند رفت؟
در حال حاضر تخمین زده میشود که بیش از یک میلیون نفر بهصورت تمام یا پارهوقت در پلتفرمهای تاکسی اینترنتی مشغول به کار هستند. اگر افزایش قیمت بنزین باعث فروپاشی این مدل شغلی شود، جمعیتی بزرگ از افراد شاغل به بیکاری ناگهانی و بدون بیمه بیکاری دچار میشوند. و از آنجا که بسیاری از این افراد دارای تحصیلات خاص، مهارتهای فنی یا سرمایهی جایگزین نیستند، احتمالاً در صف کمکهای معیشتی یا مشاغل غیررسمی و حتی زیرزمینی قرار خواهند گرفت. فشار اجتماعی، فقر، و نارضایتی عمومی میتواند از این نقطه شعلهور شود.
تاکسی اینترنتی، اقتصاد اضطراری مردم است
مدل شغلی تاکسی اینترنتی در ایران، نه یک نوآوری اقتصادی، بلکه یک «اقتصاد اضطراری» برای مردمی است که چارهای ندارند. آنها با خودروی شخصیشان، با بنزینی که هنوز نسبتاً ارزان است، و با امیدی شکننده، روزگار را میگذرانند. اما اگر بنزین گران شود، امید هم از دست میرود. و آن روز، نه فقط یک شغل، بلکه تکیهگاه مالی چهار میلیون خانواده فرو خواهد ریخت چهار میلیون خانواری که بر قیمت یارانه بنزین و استهلاک خودروی شخصی تکیه کرده اند .
اطلس محمودیان