به گزارش پایگاه خبری ربیع، در حالی که پزشکی نوین در ایران با ورود پزشکان خارجی به دربار شاهان قاجار شکل گرفت و در مقطعی که قبل از انقلاب تا دهه اول بعد از انقلاب را در بر می‌گیرد، کمبود پزشک با ورود پزشکان از دو کشور هندوستان و پاکستان جبران می‌شد، اما اکنون با وجود رفع نیاز به پزشک خارجی، گرایش و اقدام به مهاجرت در میان تحصیل‌کرده‌های رشته پزشکی در ایران افزایش یافته و ایران در ردیف کشورهای مهاجرفرست قرار دارد. در واقع در سال‌های اخیر مهاجرت متخصصان سلامت از جمله پزشکان سیر افزایشی داشته است.
با آنکه مهاجرت پزشکان و سایر متخصصان سلامت یک پدیده بین‌المللی است و کشورهای مختلفی با آن مواجه‌اند اما علل آن در همه کشورها و در همه زمان‌ها نمی‌تواند یکسان باشد. به نظر می‌رسد تغییرات اجتماعی و اقتصادی می‌تواند دست‌کم شدت گرایش به مهاجرت را تحت تاثیر قرار دهد؛ چنان که اخیرا با تغییراتی که در وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور رخ داده، شمار پزشکانی که از کشور خارج می‌شوند نیز بیشتر شده است.
این موج جدید مهاجرت به ویژه در میان فارغ‌التحصیلان جدید پزشکی مشهود است. از آنجا که این میل شدید به مهاجرت در میان نسل جوان پزشک نگران‌کننده و به معنی از دست رفتن سرمایه انسانی حوزه سلامت است، شناسایی و تبیین پدیده مهاجرت با اتکاء به دیدگاه‌ها و تجربیات پزشکان جوان ضروری به نظر می‌رسد.
با وجود کمبود پزشک و پرستار در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، اولین انگیزه مهاجرت اغلب به فرصت‌های شغلی بیشتر و بهتر در خارج از کشور(شامل حقوق، شرایط کاری، پیشرفت شغلی وغیره) مرتبط است. تفاوت دستمزد‌ها دربین کشورها نقش مهمی ایفا می‌کند، اما تنها عامل تعیین‌کننده نیست، زیراعوامل دیگری مانند امکان ارائه آینده‌ای بهتر و امن‌تر به فرزندانشان نیز ممکن است تعیین‌کننده باشد.
در همین یپوند ، رئیس هیئت مدیره کانون انجمن های صنفی گروه پزشکی استان اصفهان با اشاره به اینکه مهمترین راهکاری که می تواند فضای امید را به جامعه پزشکی تزریق کند، افزایش اثربخشی آنها در تصمیمات مربوط به خود است افزود: تغییر در ترکیب شورای عالی بیمه به سبب تأثیر گذاری بالا در تعیین تعرفه های پزشکی در صدر این موارد قرار دارد.
محسن مصلحی؛ در گفتگو با ربیع با اشاره به اینکه به اخذ اقامت بسیاری از نخبگان پس از گذشت دوره تحصیل در کشورهای مختلف، گفت: برخی کشورها با اعطای امتیازات متعدد به ویژه موضوع اقامت، سعی بر نگهداشت مهاجرین نخبه دارند، از این رو توجه ویژه به جذب حداکثری در جایگاه های مدیریتی دستگاه های اجرایی، دوری از تساهل و پیش بینی ساز و کارهای دقیق می تواند کشور را از خدمات نخبگان خود بهره مند سازد و روند مهاجرت معکوس را میسر سازد.
وی عنوان کرد: اگر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطابق مصوبه هیات وزیران، ۲۰درصد ظرفیت جذب اعضای هیئت علمی در دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی وابسته به دستگاه های اجرایی را به نخبگان تخصیص دهد، به حفظ نخبگان واقعی این حوزه کمک خواهد شد.
وی تاکید کرد:بر اساس داده های به دست آمده از یک پژوهش پیمایشی در سال گذشته با جامعه آماری حدود ۱۰۰۰ نفری، متاسفانه تعداد قابل توجهی از پزشکان تمایل زیاد به مهاجرت نشان داده اند.که بیش از ۷۰ درصد، مشکلات عدیده در حوزه های مختلف را علت مهارجت عنوان کرده اند.
رئیس هیئت مدیره کانون انجمن های صنفی گروه پزشکی استان اصفهان افزود: وضعیت صدور گواهی گود استندینگ یا حسن انجام کار حرفه ای از سازمان نظام پزشکی به عنوان یکی از مراحل اصلی فرآیند مهاجرت پزشک است.
مصلحی، با اشاره به افزایش قریب به ۲۰۰ درصدی درخواست گواهی گود استندینگ در سال گذشته، تصریح کرد: طبق آمار اعلام شده از سوی سازمان نظام پزشکی در سال ۱۴۰۱، بیش از ۶۵۰۰ درخواست برای این گواهی به سازمان ارائه شده که نسبت به سال های گذشته، روند صعودی چشمگیری داشته است. اگر تا پیش از این، گرفتن تخصص در خارج از کشور، دلیل عمده مهاجرت پزشکان عمومی بوده است، متاسفانه امروز بیش از یک سوم کل مهاجرین جامعه سلامت را پزشکان متخصص و فوق تخصص تشکیل می دهند.
افزایش تقاضای متخصصین سلامت در کشورهای مختلف عامل مهاجرت پزشکان ایرانی
مصلحی یادآور شد: این افزایش ها، منشأ داخلی ندارد و بخشی از آن به دلیل کاهش محدودیت های ناشی از کرونا و افزایش تقاضای متخصصین سلامت در کشورهای مختلف بوده است.
وی ادامه داد: براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، در سال ۲۰۳۰ کشورهای با سرانه درآمد متوسط یا کم، با کمبود بالغ بر ۱۸ میلیون نیروی متخصص حوزه سلامت مواجه خواهند شد. در چنین شرایطی بسیاری از کشورها، در راستای جلب هر چه بیشتر متخصصین حوزه سلامت؛ فرآیند صدور مجوزهای طبابت مهاجرین را تا جای ممکن تسریع کرده اند. همچنین با توجه به پروژه های در دست احداث مگابیمارستان در کشورهای حاشیه خلیج فارس، شیوع روند مهاجرت متخصصین به جامعه پرستاری نیز دور از ذهن نخواهد بود.
رئیس هیئت مدیره کانون انجمن های صنفی گروه پزشکی استان با اشاره به اینکه کمتر از ۱۵ درصد پزشکان در کشور از رفاه واقعی برخوردار هستند، عنوان کرد: طی سال های اخیر این تصور در افکار عمومی ایجاد شده که درآمد پزشکان، با اختلاف از سایر اقشار جامعه بالاتر است، این در حالی است که به واسطه انواع مکانیزم ها از جمله مالیات پلکانی در برخی موارد از جمله عمل های جراحی مهم، سهم پزشک بین ۵ تا ۷ درصد کل هزینه پرداخت شده از جیب بیمار را شامل می شود.
پایین بودن سهم پزشکان از درآمدهای اختصاصی وزارت بهداشت
وی افزود: در یک مقایسه ساده در بازه زمانی سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲، حداقل حقوق ۹۴۶ درصد و حقوق کارمندان دولت به صورت میانگین ۳۳۴درصد افزایش یافته، در صورتی که در مدت زمان مشابه جزء حرفه ای تعرفه پزشکان فقط ۱۱۱ درصد افزایش یافته است.
وی با اشاره به الزام دولت به افزایش سهم خدمات سلامت در بخش دولتی، گفت: متأسفانه با کاهش جذابیت مراکز دولتی برای جذب متخصصین و مهاجرت آنها ، در مجموع پرداختی از جیب بیماران افزایش یافته که این موضوع، خود نقض غرض است.
وی با ابراز تأسف از پایین بودن سهم پزشکان از درآمدهای اختصاصی وزارت بهداشت در حوزه سلامت یادآور شد: تعرفه های پایین، مباحث مالیاتی و طرح پلکانی نیز در ایجاد شرایط فعلی جامعه پزشکی مزید بر علت شده است.
وی افزود: حل و فصل مسائل مربوط به جامعه پزشکی از طریق تشکیل کارگروهی با حضور سازمان نظام پزشکی، انجمن های علمی و صنفی، دانشگاه های علوم پزشکی و دستگاه های اطلاعاتی و نظارتی امکان پذیر و قابل پیگیری است، البته اگر اجرایی شدن تصمیمات این کارگروه حتی المقدور توسط خود نهادهای تخصصی انجام گردد، نتایج ملموس تری حاصل خواهد شد.
سابقه کاری و افزایش تبحر پزشک در تعیین تعرفه خدمات وی لحاظ شود
مصلحی اظهار کرد: در حال حاضر سابقه کاری و افزایش تبحر پزشک در تعیین تعرفه خدمات وی لحاظ نمی شود و این امر، تشدید مراجعه مردم به پزشکان مجرب و خالی ماندن مطب پزشکان جوان تر را رقم زده است که ضرورت بازنگری در سیاستگذاری های نظام سلامت را گوشزد می کند.
این مقام مسئول افزود: افزایش کارانه مناطق محروم نسبت به کارانه مراکز شهری می تواند تأثیر مثبتی بر نگه داشتن پزشکان در این مناطق ایفا نماید. همچنین دغدغه مسکن، به عنوان یکی از پایه ای ترین چالش ها به ویژه برای پزشکان جوان یا متخصصین فعال در رشته های با درآمد کمتر، موضوعی است که باید برای آن چاره اندیشی شود.
وی امکان تأمین مسکن مناسب، برقراری امتیاز برای دانشجویان عمومی و ارتقای حقوق دستیاران تخصصی را از جمله راهکارهای پیشنهادی برشمرد که نه تنها محدودیت های قانونی تعریف شده را نقض نمی نماید؛ بلکه منجر به تشویق فعالیت ایشان در راستای نیازهای کشور می گردد.
در همین خصوص رضا لاری پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی ایران، در یک برنامه تلویزیونی به موضوع استخدام پزشکان به عنوان یکی از دلایل مهم مهاجرت آنها اشاره کرده وگفت: مهم ترین نکته در مهاجرت ها ؛استخدام پزشکان است که وجود ندارد. اگر عضو هیئت علمی دانشگاه شدید، استخدام هستید. در غیر این صورت هیچ تضمینی برای استخدام پزشک وجود ندارد. طرح اجباری رشته پزشکی هم که فقط برای جامعه پزشکی اعمال می شود، با مشکلاتی همراه است و انگیزه های پزشکان را از بین می برد. در سال های ۹۵ و ۹۶، ماهانه ۵۰ نفر به دنبال دریافت گواهی حسن سابقه برای مهاجرت بودند؛ اما در دو سال اخیر، درخواست برای مهاجرت به بیش از ۱۲۰ درصد افزایش یافته است .
لزوم توجه به گردشگری سلامت برای جلوگیری از خروج پزشکان متخصص
به گفته کارشناسان رویکردها و سیاست های کشور در زمینه گردشگری سلامت باید مورد بازنگری جدی قرار گرفته و گردشگری پزشکی و تندرستی مبتنی بر نیازمندی های درونی و مزیت های رقابتی داخلی بازطراحی شوند تا گردشگری تندرستی مبتنی بر الگوهای بومی رونق بیشتری گیرد. تا ضمن جلوگیری از مهاجرت پزشکان متخصص و پرستاران به دیگر کشور ها ، شاهد رونق بخشی و کسب درآمد های موفق برای کشور و همچنین جامعه پزشکی باشیم.
حرف آخر …..
اما به نظر می رسد ماندگاری و مهاجرت معکوس نخبگان و مستعدان برتر کشور نیازمند اقدامات فرادستگاهی، هم اندیشی، تبادل نظر و اجرای راهکارهای اثربخش است و توجه ویژه به مشکلات کلیه ارائه کنندگان خدمات تشخیصی و درمانی من جمله بخش خصوصی را می طلبد. چرا که به گفته کارشناسان با شیوع مهاجرت پزشکان و کادر های درمان شرایط بهداشتی و درمانی در کشور درآینده بدتر می شود. امروز از بسیاری از کشورها افراد برای درمان به ایران می آیند ولی در آینده مردم مجبورند برای درمان بسیاری از بیماری ها به خارج بروند. و این به معنی از دست رفتن سرمایه و اقتصاد کشور است که اگر به خوبی در راستای گردشگری سلامت از آن استفاده شود می توان بهره برداری خوبی از این ظرفیت ها داشت.
زهرا نصیری