به گزارش «پایگاه خبری تحلیلی ربیع»؛در روزگاری که مردم بیش از هر زمان دیگری از دولتها انتظار کارآمدی، شفافیت و عدالت دارند، بازخوانی کلام امیرالمؤمنین علی(ع) در نامه ۵۳ نهجالبلاغه، نه صرفاً یک توصیه اخلاقی بلکه یک نقشه راه سیاسی و مدیریتی است.در آغاز این فرمان تاریخی، امام علی(ع) وقتی مالک اشتر را به حکومت مصر میفرستد، مأموریت او را در چهار عبارت خلاصه میکند:
«جِبَایهَ خَرَاجِهَا، وَ جِهَادَ عَدُوِّهَا، وَ اسْتِصْلَاحَ أَهْلِهَا، وَ عِمَارَهَ بِلَادِهَا»یعنی: وصول مالیات، جهاد با دشمن، اصلاح مردم و آبادانی شهرها و روستاها
همین چهار جمله، تصویری کامل از نشانههای دولت موفق را در اندیشه علوی به دست میدهد؛ الگویی که پس از چهارده قرن همچنان پاسخگوی نیازهای جامعهی امروز است.نخستین وظیفه در نگاه امام(ع)، «جبایه خراجها» یا گردآوری مالیات است. اما هدف از مالیات، صرفاً تأمین هزینههای حکومت نیست، بلکه باید ابزار عدالت اجتماعی و توسعه عمومی باشد.
امام علی(ع) بارها هشدار میدهد که مالیات سنگین و تبعیضآمیز، مردم را خسته و تولید را متوقف میکند. از اینرو، دولت موفق آن است که درآمد را با عدالت توزیع و هزینهها را شفاف اعلام کند.
به تعبیر امروز، «جبایه خراجها» یعنی اقتصادی مولد، سالم و بدون رانت؛ اقتصادی که مردم در آن احساس مشارکت و انصاف کنند، نه فشار و تبعیض و…
دومین شاخص، «جهاد عدوها»ست. دولت بدون امنیت، چون کشتی بیلنگر است. اما امنیت در مکتب علوی، فقط به معنای آمادگی نظامی نیست؛ بلکه شامل حفظ آرامش روانی، صیانت فرهنگی، و مقابله با فساد داخلی نیز میشود.
امام علی(ع) امنیت را ضامن اجرای عدالت میداند و عدالت را نگهبان امنیت.در نگاه ایشان، حاکمی که مردمش را با زور آرام نگه دارد، در واقع امنیتی پوشالی ساخته است.بنابراین دولت کارآمد، دولتی است که هم اقتدار دارد و هم اعتماد عمومی را پشتوانه امنیت خویش میسازد.
سومین رکن، «استصلاح اهلها» است؛ یعنی اصلاح مردم.این عبارت، جوهرهی سیاست فرهنگی در حکمرانی علوی است.دولت موفق فقط اقتصاد و امنیت را سامان نمیدهد، بلکه وجدان اجتماعی، اخلاق عمومی و فرهنگ مسئولیتپذیری را نیز رشد میدهد.در چنین حکومتی، آموزش و رسانه ابزاری برای پرورش انسانهای آگاه است، نه سرگرمی یا تبلیغ قدرت.امیرالمؤمنین میداند که جامعهی فاسد، حتی با بهترین ساختار اقتصادی، دوام نخواهد آورد. از همینرو، اصلاح مردم را در کنار آبادانی شهرها قرار میدهد.
چهارمین محور، «عماره بلادها»ست؛ آبادانی سرزمین و رفاه مردم.
در دولت علوی، آبادانی فقط ساخت جاده و بنا نیست، بلکه آباد کردن دلها، خانهها و امید مردم است.رفاه، عدالت در امکانات، پاکی محیط زیست، نظم شهری و آسایش عمومی، همه نشانهی دولت آباد است.دولتی که شهرهایش توسعه یافته ولی مردمش نگران معیشت و آیندهاند، در نگاه امام علی(ع) دولتی موفق نیست.
او میفرماید: «بهترین زمامدار، آن است که مردم در زمان او در رفاه باشند.»بنابراین، آبادانی نه هدف نهایی قدرت، بلکه ثمره عدالت و شفافیت در حکمرانی است.
در این چهار جمله کوتاه، طرح کامل دولت کارآمد بیان شده است.دولتی که در آن، اقتصاد منبع عدالت است، امنیت مایه آرامش، فرهنگ عامل اصلاح، و آبادانی نتیجهی همهی اینها.
اگر بخواهیم به زبان امروز بگوییم:
شاخص علوی معنای امروزین هدف نهایی جبایه خراجهاا قتصاد شفاف و مردمی،عدالت مالی و توسعه پایدارجهاد عدوها ،اقتدار و امنیت اجتماعی،ثبات ملی و اعتماد عمومی،استصلاح اهلهااصلاح فرهنگی و تربیتی،رشد آگاهی و اخلاق اجتماعی،عماره بلادهاعمران و رفاه،رضایت و آرامش مردم
از نگاه امام علی(ع)، موفقیت دولت نه در آمارها و شعارها، بلکه در رضایت و رشد واقعی مردم است.حکومتی که درآمد را عادلانه توزیع کند، امنیت را با عدالت همراه سازد، فرهنگ را تعالی بخشد و زندگی مردم را آباد کند، بیتردید همان دولتی است که آن حضرت از مالک اشتر میخواستند:دولتی در خدمت مردم، نه حاکم بر مردم.
مظفر حاجیان