جوانک تا کمر در سطل زباله فرو رفته و شیشه نوشابه ها و یا ظروف پلاستیکی مستهلک را از سطل زباله به بیرون پرتاب می کند تا آنها را با خود ببرد یکی از صحنه های تکراری که همه ما شهروندان کم و بیش آن را از نزدیک دیده ایم . این قصه و حکایت در بین روز اتفاق می افتد و چندان بغرنج به نظر نمی آید، اما شب اوضاع به مراتب از این بدتر می شود، زباله گردها بی آنکه به عاقبت کار خود فکر کنند پلاستیک زباله ها را که من و شما هر شب بیرون می گذاریم تا ماشین حمل زباله شهرداری بیاید و آنها را با خود ببرد پاره می کنند، تا چند شیشه نوشابه و یا چند ظروف پلاستیکی کاسب  شوند و بعضی مواقع به علت اینکه صاحبخانه از روی آگاهی و یا بی هدف فقط زباله تر را بیرون گذاشته آنها با زباله های تر مواجه می شوند و چیزی به دستشان نمی آید، زباله های دور ریخته را رها می کنند و می روند در هر صورت صحنه ای که بعد از حضور زباله گردها می بینی انبوهی از کیسه باز شده، زباله ریخته شده کف کوچه و خیابان است که فقط بزم شادی را برای گربه های کوچه و محله فراهم می کنند. گاهی مواقع اوضاع برای زباله گردها مناسب نیست چرا که بعضی شهروندان که از این اوضاع کلافه هستند نسبت به این شرایط واکنش نشان می دهند و زباله گردها مجبور می شوند کمین کنند تا در فرصتی مناسب دست به اقدام عملی بزنند، این نمایش بدون کارگردان هرشب یک و یا دو ساعت قبل از آمدن ناوگان های جمع اوری زباله شهرداری قم مقابل چشمان ما شهروندان به اجرا در می آید، ناگفته پیداست که زباله گردهایی که از این طریق امرار معاش می کنند می دانند که جمع آوری غیر قانونی پسماندهای خشک برای آنها سود بیشتری دارد. کارشناسان شهری در این باره چه نظری دارند ؟ جواد هدایت پور کارشناس مدیریت شهری در گفتگو با خبرنگار ما می گوید: در اوایل دهه ۱۳۶۰ در شهرهای بزرگ، به سیستم مدیریت پسماندهای شهری توجه بیشتری شد و سازمانهای بازیافت در کلانشهرها تشکیل شدند. در دهه های ۷۰ و ۸۰، بازیافت مواد و انرژی از پسماند و سامان بخشیدن به مدیریت پسماندهای شهری، موجب تجدیدنظر در قانون قبلی و تصویب قانون شهرداریها شد. سپس به دنبال گسترش شهرها و اهمیت یافتن پسماندهای شهری در اردیبهشت ۱۳۸۳ با تصویب قانون مدیریت پسماندها در مجلس شورای اسلامی، مدیریت پسماندها مرحله جدیدی از بهینه سازی وضعیت مدیریت پسماندهای شهرهای کشور مانند کلانشهر پایتخت شد. وی تصریح می کند:اگر به بحث آموزش، پژوهش و فرهنگ سازی توجه کافی شود، معضل پسماند با مدیریت جامع باید از مرحله تولید تا مرحله نهایی دفع مورد بررسی قرار گیرد و با انتخاب روشهای نوین در فرایند تفکیک زباله، انتقال و جابجایی آن و در نهایت چگونگی ساماندهی و دفع آن، معضل پسماند را حل کرد. این کارشناس با تأکید بر اینکه قانون، هرگونه حمل و جابجایی و ذخیره سازی و انتقال ضایعات را طبق آیین نامه بر عهده شهرداری گذاشته است، هر فعل و انفعال پسماند باید با مجوز شهرداری باشد. وی تاکید کرد:حل معضلات و مشکلات از طریق بررسی های علمی ممکن خواهد شد و در خصوص معضل پسماند نیز باید از ظرفیتهای مراکز علمی کشور نظیر پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی استفاده کنیم. این کارشناس بر لزوم آموزش خردسالان در این زمینه تاکید می کند و می افزاید:اگر بتوانیم از سطوح پایینتر سنی کار آموزش حفظ محیط زیست را انجام دهیم، به نتایج قابل قبولی در بهبود شرایط محیط زیست در آینده خواهیم رسید، زیرا این افراد هم نسل آینده کشور را می سازند و هم تاثیرگذاری خوبی در خانواده ها دارند. ساماندهی و مدیریت پسماندهای شهری و بازیافت زباله ها با رویکردهای زیست محیطی در تمامی کشورهای جهان بر پایه سیستم های علمی و کارشناسی اداره می شود، اما در کشور ما نگاه به ساماندهی پسماند شهری و سیستم تفکیک و بازیافت زباله توسعه پیدا نکرده است. زباله در دنیا به عنوان طلای کثیف شناخته می شود و سالیانه میلیونها دلار درآمد برای بسیاری از کشورها به همراه دارد. بنابراین در ایران نیز باید با تامین مالی، بالا بردن آگاهی، ارایه راه حل های فنی و مدیریت شهری ساماندهی پسماندها را از وضعیت بحرانی خارج کرد. متولیان ساماندهی پسماند شهری برای رفع این چالش چه اقدام عملی در دست انجام دارند؟ مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم در گفتگو با خبرنگار ما از آغاز اجرای طرح برخورد با زباله گردها و مراکز خرید و فروش پسماند با همکاری ستاد پیشگیری و رفع تخلفات شهری و نیروی انتظامی استان خبر می دهد و تصریح می کند: فرهنگ تفکیک پسماند از مبدا چند سالی است که تا حدودی جای خود را میان شهروندان قمی باز کرده است اما باز شاهد این مهم هستیم که برخی از شهروندان پسماندهای خود را به صورت مخلوط در یک کیسه درب منزل میگذارند. سید عبدالله میرابراهیمی اظهار کرد: همین امر سبب شده است تا فضا برای جولان عده ای افراد سودجو برای جداسازی غیر قانونی و غیر بهداشتی ضایعات خشک از میان پسماندهای شهروندان و مخازن پسماند سطح شهر فراهم شود که نازیبایی بصری را به وجود می آورد. میرابراهیمی با تأکید بر اینکه در دو سال گذشته بخش قابل توجهی از توان سازمان مدیریت پسماند صرف آموزش و تبلیغات در حوزه تفکیک از مبدأ شده است، خاطرنشان کرد: پیش از این سازمان راسا در حوزه آموزش ورود می کرد اما در حال حاضر پیمانکاران جمع آوری پسماند خشک موظف هستند تا آموزش مردم را جدی گرفته تا در این زمینه به سمت افزایش مشارکت مردمی برویم. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم با اشاره به ۳۰ درصد پسماند خشک شهری، از وجود ۳۰۰ گاراژ فعال در شهر قم خبر داد که برخی از آنها در زیرزمین واحد مسکونی به فعالیت غیرمجاز می پردازند و افزود: برای ۱۱۳ مورد شناسنامه تشکیل شده است. سید عبدالله میرابراهیمی با بیان اینکه ۱۶۱۵ زباله گرد در قم داریم که ۳۵۰ نفر از آنها ساماندهی شده اند، خاطرنشان کرد: حذف گاراژها و افراد غیرمجاز بهبود وضعیت شهر را به دنبال خواهد داشت. وی از مناطق ۱ ،۵ ،۸ به عنوان مناطقی که در آنها مناقصه گذاشته شده تا همه شاغلین این حرفه در آن شرکت کنند خبر داد و با ابراز نگرانی از وجود تخلفاتی مانند لوازم سرقتی و موادمخدر در شرایط فعلی، خواستار جمع شدن این سیستم غیررسمی با اولویت وانت بار، سه چرخی و کیسه به دوش شد. میرابراهیمی فرهنگ سازی را راز موفقیت در این حوزه عنوان کرد و با اشاره به اینکه هر منطقه شهری یک شرکت در این حوزه دارد، خاطرنشان کرد: راهی جز تمسک به قانون نداریم. کاری که بر قانون استوار نباشد، دوام ندارد. وی با انتقاد از وجود تعداد زیادی از گاراژهای غیرقانونی دپوی مواد بازیافتی در ورودیهای شهر، از لطمه آنها به حیثیت شهر گفت و تأکید کرد: گاراژها اگر دارای شرایط استاندارد شدند، حق فعالیت دارند، در غیر این صورت باید پلمپ شوند. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم گفت: زمانی که ۱۵ درصد پسماند خشک را از مبدأ جمع آوری می کنیم ۲۵ درصد ناوگان جمع آوری پسماند تر را کاهش داده ایم که این کاهش بخش زیادی از هزینه های شهر را کاهش خواهد داد. میر ابراهیمی با بیان اینکه این افراد با فروش ضایعات خشک به انبارهای غیرمجاز و بازیافت غیر اصولی آنها موجبات به خطر افتادن سلامت شهروندان را ایجاد کرده اند، تصریح کرد: زباله گردهای سطح شهر که مبادرت به جمع آوری ضایعات خشک به صورت غیرمجاز می کنند به نوعی منبع تغذیه کارگاه ها و انبارهای غیر مجاز هستند که باید با آنها به صورت جدی برخورد شود. وی در ادامه از برخورد قانونی با عوامل جمع آوری مواد بازیافتی بدون مجوز خبر داد و تصریح کرد: افرادی که اقدام به فعالیت در زمینه جمع آوری، نگهداری، خرید و فروش، حمل نقل غیر مجاز پسماند در سطح شهر و محدوده شهری می کنند، براساس ماده ۱۶ قانون مدیریت پسماند مصوب ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی به مراجع قضایی ارجاع می شوند. میرابراهیمی با اشاره به اینکه زباله گردها کیسه های حاوی زباله را در معابر عمومی پاره کرده و مواد قابل بازیافت آن را جمع آوری می کنند، بیان کرد: افرادی که در زمینه جمع آوری پسماند فعالیت دارند باید از سازمان مدیریت پسماند مجوز اخذ کنند و سپس به بازیافت اصولی این مواد اقدام کنند. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری روزانه ۷۴۰تن زباله از سطح شهر جمع آوری می شود، افزود: به تازگی ۱۵میلیارد تومان هزنیه کرده و یک دستگاه وارد کرده این که کار جدا سازی پسماندهای خشک را در مقصد انجام می دهد اما اگر فرهنگ تفکیک پسماند خشک و تر در مبدا انجام شود کم هزینه تر خواهد بود به همین علت طرح همیار بازیافت بعد از ماه صفر در مقاطع ابتدایی در مناطق ۵و ۶آغاز خواهد شد. وی با بیان اینکه فعالیت زباله گردها، هزینه های بهداشتی و زیست محیطی بسیار در بر دارد، عنوان کرد: این طرح با همکاری ستاد پیشگیری و رفع تخلفات شهری و نیروی انتظامی استان اجرا می شود. میر ابراهیمی تصریح کرد: هم اکنون برای بهبود وضعیت جمع آوری پسماندهای خشک و فرهنگ سازی در بین جامعه غرفه های جمع آوری پسماند را ایجاد کرده ایم و تاکنون ۴۳غرفه در نقاط مختلف شهری مستقر کرده ایم و در صورت نیاز به تعداد آنها افزوده خواهد شد. با قبول همه تلاش های شهرداری قم برای ساماندهی شرایط موجود حداقل کاری که برای توقف نمایشگاهای شبانگاهی زباله گردها امکان پذیر است ایجاد سطل زباله های بزرگ است چرا که دراین صورت حداقل زباله ها کف کوچه و خیابان ها رها نمی شود و پاکبان می توانند به راحتی هم تخلیه کنند نه اینکه چند ساعت وقت بگذارند زباله های ریخته شده و نایلون های که تکه را جمع اوری کنند.