به گزارش پایگاه خبری ربیع، بحث کنترل و نظارت یکی از بحث‌های زیربنایی در مدیریت است. نظارت و کنترل در امر مدیریت و اعمال آن در هر سازمان و تشکیلاتی اجتناب ناپذیر است. اگر نظارت و کنترل در سازمان صورت نپذیرد، دچار هرج و مرج می شود و به اهداف از پیش تعیین شده خویش دست نخواهد یافت. مقوله نظارت و کنترل در دانش مدیریت یکی از پایه‌های اصلی مدیریت است، و همواره مدیران از این ابزار مهم و حیاتی در جهت پیشبرد آمور تحت سرپرستی خود استفاده میکنند. بنابراین گزافه نیست اگر بگوییم که مدیریت بدون نظارت و کنترل، حرکت کردن در خلاء و محرومیت از بهره گیری درست امکانات و عوامل موجود برای رسیدن به هدف مطلوب است. بنابراین یکی از ضرورتها در یک مدیریت سالم و موفق، وجود یک نظام کامل نظارت و کنترل است. اسلام به عنوان برترین دین، امر نظارت جهت دستیابی به اهداف الهی که همانا قرب الهی و همنشینی با رب العالمین است را، از نظر دور نداشته است؛ و از آنجا که دین مبین اسلام، دینی کامل و جامع است و پاسخگوی تمام نیازهای تکاملی انسان میباشد و هر آنچه که تکامل و سعادت انسان در گرو آن باشد در آموزه های دینی یافت میشود، در این زمینه نیز دستوراتی دارد و مدیران مجموعه‌ها و سازمانهای اسلامی را به داشتن یک نظام دقیق، جدی، و عادلانه نظارت و کنترل سفارش مینماید.

نظارت در اسلام، یکی از روشهایی است که برای تربیت کارمندان و کارگزاران به کار گرفته میشود؛ زیرا قدرت، همواره میل به اقتدار طلبی و تمامیت خواهی را تقویت میکند و هر انسانی همواره در معرض وسوسه های قدرت قرار میگیرد. در واقع قدرت به شدت فریبنده است و به راحتی می تواند هر انسانمی را از مسیر درست منحرف کند. به بیان دیگر در اسلام، مدیر علاوه بر آنکه باید شرایطی فراهم کند که کارکنان همواره خود را در محضر خداوند تبارک و تعالی مشاهده کنند و از طریق نظارت درونی در راه خدا به بشریت خدمت نمایند و کارها را درست انجام دهند، باید شرایطی فراهم آورد تا بتواند با نظارت و کنترل، نسبت به اصلاح آمور اهتمام ورزد؛ زیرا عده ای هستند که ممکن است معیارهای معنوی و الهی را رعایت نکنند. درمدیریت الهی، هم افراد و هم فرایندها نظارت و کنترل میشوند. البته افراد از دو جهت نظارت و کنترل میشوند: یکی از جهت تخلفات و خطاها؛ دوم از جهت کیفیت عملکرد و اجرای برنامه‌ها. فرایندها نیز که همان کیفیت اجرای برنامه‌ها و بررسی موانع و عوامل تسریع آنها هستند در کنار کنترل افراد نظارت میشوند. امروز و با توجه به آنچه در گذشته دیده و شنیده و حتی لمس کرده ایم و بسیاری از افراد را گرفتار کجی و انحراف و اختلاس و … دیده ایم ضرورت کنترل و نظارت یک امر اجتناب نا پذیر است. باید مدیرانی که برای جایگاهی منصوب شده‌اند تحت ذره بین نظارت دائمی باشند که کم کاری و اشتباه کاری نداشته باشند. نبود کنترل و نظارت بر عملکرد یک زیر مجموعه، اصل مدیریت و ریاست را دچار مشکل می کند. از آن جایی که دین مبین اسلام دینی کامل و جامع است، در این زمینه دستوراتی دارد و مسؤولین سازمان ها را به داشتن یک نظام دقیق و عادلانه نظارت و بررسی سفارش می کند، زیرا که سلامت و موفقیت هر مجموعه و سازمانی وابسته به وجود نظارت و بازرسی دقیق در آن سازمان است. امام علی (ع) در عهدنامه معروف خود به مالک اشتر درباره نظارت چنین دستور می دهند: «ثمّ تفقّد اعمالهم و ابعث العیون من اهل الصّدق و الوفاء علیهم فانّ تعاهدک فی السّر لامورهم حدوهٌ لهم علی استعمال الامانه و الرّفق بالرّعیه…؛ با فرستادن مأموران مخفی و راستگو و با وفا کارهای کارگزاران را زیر نظر بگیر، زیرا بازرسی مداوم و پنهانی سبب می شود که آنان به امانت داری و مدارا با زیر دستان ترغیب شوند.» آن حضرت در دوران حکومت خود در زمینه نظارت و مراقبت بر کارگزاران و مسؤولین بسیار دقیق و هوشیارانه عمل می کرد. نامه هایی که برای کارگزاران و عمّال خود در شهر و استان های گوناگون می نوشت و در آن‌ها نقاط قوّت و ضعف آنان را متذکر می شد گوی‌ای این مطلب است که امام همواره بازرسان و ناظران مخفی بر کارگزاران و مسؤولان جامعه می گماشت تا کلیه رفتار و عملکردشان را به طور دقیق زیر نظر بگیرند و نتیجه این نظارت و بررسی را برای آن حضرت گزارش کنند. حالا نظارتی که باید انجام می شود یاخیر؟ اما برخی شواهد نشان می دهد مدیرانی هستند که خود را اجل از نظارت و کنترل می دانند و عملکردشان نشان می دهد ابایی از نظارت ندارند و دست به هرکاری نی زنند و هر سخنی را بیان می کنند و هر قولی را می دهند حال این قول عملی خواهد شد یا نه؟ اصلا او مجاز به چنین قول و وعده ای هست یا نه و جزء اختیاراتش هست یا نیست مسئله‌ای است که سیستم نظارتی باید به آن بپردازند که البته چنین برخوردی دیده نشده است!