توانبخشی در خدمت زندگی
حوزه توانبخشی و فیزیوتراپی در کلانشهری همچون اصفهان بیش از پیش بهعنوان یکی از ارکان مهمِ خدمات سلامتِ بیماران دارای شرایط خاص (نظیر آسیبهای نورولوژیک، ضایعات نخاعی، سکته مغزی، اختلالات عضلانی–اسکلتی، بیماریهای مزمن و مراقبتهای ویژه) مطرح شده است و سعی در ارتقای کیفیت زندگی، تسریع در بازتوانی و کاهش ناتوانی بیماران دارد.
به گزارش «پایگاه خبری تحلیلی ربیع»؛ مراکز توانبخشی، بخشهای فیزیوتراپی و مراقبت ویژه با بهرهگیری از تجهیزات نوین، گردهمآوری تیمهای چندحرفهای شامل فیزیوتراپیستها، درمانگران شغلی، گفتاردرمانگران، پرستاران تخصصی، پزشکان توانبخشی و روانشناسان، سعی در ارتقای کیفیت زندگی، تسریع در بازتوانی و کاهش ناتوانی بیماران دارد.
کیمیای وطن، به طور خاص و با نگاهی جامع به ساختار عملکرد این مراکز، نحوه سازماندهی خدمات، تجهیزات بهکار گرفته شده، نقش تیم درمانی و نیز چالشها و فرصتهای موجود در ارائه خدمات به بیماران با شرایط خاص در اصفهان، همچنین برای ارتقای تحلیل و نتیجهگیری این موضوع، به گفتوگویی ویژه با دکتر زهرا سادات رضائیان، دانشیار دانشکده علوم توانبخشی و عضو هیئت علمی گروه فیزیوتراپی دانشگاه علومپزشکی اصفهان پرداخته است که در دو بخش تقدیم خوانندگان عزیز خواهد شد.
۱. برنامهها و اولویتهای کلان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در حوزه توسعه مراکز توانبخشی و مراقبتهای ویژه چیست؟
توسعه مراکز توانبخشی و مراقبتهای ویژه در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با مسئولیت معاونت درمان استان و با همکاری دانشکده های علوم توانبخشی و پزشکی (به ترتیب) پیگیری می گردد. از آنجا که بخش مراقت های ویژه یک بخش کاملا تخصصی است، و طیف متعددی از همکاران پزشک، پرستار و توانبخشی شاغل در مراکز دولتی و غیر دولتی و همچنین اعضای هیأت علمی دانشکده های پزشکی، پرستاری و علوم توانبخشی در این بخش ایفای نقش می نمایند بنابراین به عنوان یک متخصص فیزیوتراپی صرفاً می توانم در حیطه تخصصی فیزیوتراپی اظهار نظر نمایم.
در راستای پرسش فوق به عرض می رساند رئیس محترم دانشگاه علوم پزشکی اصفهان توجه خاص و پیگیرانه ای به مسأله خدمات توانبخشی در دسترس برای مردم استان اصفهان و از جمله شهر اصفهان دارند. متأسفانه یک عامل مهم در کند شدن فرآیند ارتقای خدمات توانبخشی و نظارت بر آن در کل کشور عدم وجود معاونتی تحت عنوان معاونت توانبخشی در ساختار وزارتخانه است. در وزارتخانه امور درمان، تغذیه، اورژانس، پرستاری، تجهیزات و… هرکدام معاونت یا واحد یا حداقل دفتر تخصصی خود را دارد که وظیفه به روز رسانی استانداردها، پیگیری تنظیم و اصلاح قوانین و تعرفه ها، توسعه مراکز خدماتی مرتبط، اعتبار بخشی آنها و غیره را برعهده دارد و در تعامل نزدیک با سایر بخشهای وزارتخانه تلاش می کند استانداردهای آموزش و خدمت رسانی در این حیطه ها را ارتقا دهند. به عنوان کشوری که در ۱۰ سال آینده رشد قابل توجه جمعیت سالمند را به خاطر ورود متولدین دهه پنجاه به دوره سالمندی دارد، متأسفانه هنوز در مورد راه اندازی واحد یا حداقل دفتر توانبخشی در وزارتخانه اقدام مؤثری صورت نگرفته است. هرچند مسأله سالمندی از چند سال قبل مورد توجه وزارت بهداشت بوده و حتی سند ملی سالمندان کشور در مهرماه سال ۱۳۹۹ ابلاغ گردید. ما اولین دانشگاهی هستیم که مستند به همین سند، کارگروه توانبخشی و درمان را با همکاری معاونت درمان دانشگاه راه اندازی کردیم. این کارگروه که اعضای آن معاون درمان استان و کارشناسان آن در بخش های مربوط به نظارت و ارزیابی معاونت، هیآت رئیسه و مدیران گروه های آموزشی دانشکده علوم توانبخشی می باشند توانسته است اقدامات مؤثری در راستای برنامه ریزی و توسعه و اجرای طرح های با فوریت بالا جهت توسعه و ارتقای مراکز توانبخشی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام دهد که بدون حمایت هیأت رئیسه دانشگاه این حجم از پیشرفت در این راستا امکان پذیر نبود. فعالیت هایی مانند به روز رسانی دو مرکز اصلی ارائه خدمات توانبخشی تحت پوشش دانشکده یعنی مجموعه بخش های درمانی مستقر در دانشکده علوم توانبخشی و مرکز صدیقه طاهره، راه اندازی بخش های آموزش فیزیوتراپی در دو بیمارستان استراتژیک شهید چمران(به صورت بستری) و سیدالشهدا یا امید (به صورت سرپایی و بستری) از جمله این اقدامات است. هرچند در صورت وجود واحد یا دفتر توانبخشی با ابلاغ رسمی در ساختار معاونت درمان دانشگاه، همین اقدامات می توانست سریعتر و مؤثرتر انجام شود ولی عدم وجود واحد متناظر در ساختار وزارتخانه، امکانات اجرایی چنین برنامه ای را محدود کرده است.
در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، ارتقای دسترسی مردم به ویژه قشر کم درآمد به خدمات ارزان قیمت و با کیفیت یک هدف اصلی محسوب می شود. دانشکده علوم توانبخشی در همین راستا برای گسترش بخش های توانبخشی در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه به رایزنی و جذب حمایت مالی و اجرایی هیأت رئیسه دانشگاه پرداخته است و هم زمان از طریق همکاری با سازمان های دیگر مانند بهزیستی، شهرداری، استانداری و هلال احمر و مذاکره با صنایع و خیرین در تلاش برای هموارتر کردن این مسیر است.
۲. چه سرمایهگذاریها و منابعی برای بهروزرسانی تجهیزات و فناوریهای مرتبط با توانبخشی و مراقبتهای ویژه در بیمارستانهای تحت پوشش دانشگاه اختصاص داده شده است؟
نیازهای تجهیزاتی در حوزه توانبخشی عمدتا پس از نیازسنجی در گروههای مستقر در دانشکده علوم توانبخشی و اخذ تاییدیه های لازم از دو معاونت درمان و غذا و دارو به معاونت توسعه دانشگاه منعکس شده و در نهایت بودجه های لازم برای تهیه تجهیزات به دانشکده تخصصیص داده می شود. در پاره ای موارد برخی تجهیزات مرتبط با آموزش بالینی دانشجویان نیز از طریق معاونت آموزشی دانشگاه به دانشکده تخصیص می یابد. در خصوص تجهیزات تخصصی موجود در بخش مراقبتهای ویژه، صرفا معاونت درمان دانشگاه پس از تایید موارد لازم از طریق وزارتخانه یا معاونت توسعه دانشگاه اقدام می نماید.
۳. دانشگاه چه اقدامات و سیاستهایی را برای ارتقای کیفیت خدمات درمانی و توانبخشی به بیماران با شرایط خاص دنبال میکند؟
دانشگاه و به صورت ویژه دانشکده علوم توانبخشی از رویکردهای مختلفی به این هدف ورود کرده است. تهیه پمفلت و محتواهای آموزشی به زبان ساده و غیرتخصصی برای افزایش دانش شهروندان از شرح وظایف، حیطه خدمات و چگونگی تأثیر و تداوم تأثیر درمان های توانبخشی با تمرکز ویژه بر سالمندان (از طریق همکاری با کارگروه بهداشت و سلامت و کارگروه آموزش سالمندی در معاونت بهداشت استان)، همکاری با رادیو و تلویزیون و شرکت اساتید در برنامه های مختلف مرتبط با سلامت مانند مسیر تندرستی، سیب سلامت و غیره، شهروندان را با مسیر دریافت خدمات علو.م توانبخشی و گستره اثرگذاری آن اشنامی کند. به روز رسانی تجهیزات در مراکز درمانی تحت پوشش دانشگاه و دانشکده از طریق همکاری با مدیران این مراکز، همکاری در شناسایی و فراخوانی نیروهای جوان خلاق و علاقمند برای ارائه خدمات بالینی با کیفیت در این مراکز، تخصصی کردن آموزش های بالینی دانشجویان در مقاطع پایه و تکمیلی از طریق به کارگیری اساتید با تجربه و متبحر با رویکردهای تخصصی در مراکز آموزشی ـ درمانی، پذیرش بیماران دارای مشکلات پیچیده تر در مراکز کارآموزی با هدف آشنایی فراگیران و ارتقای اعتماد به نفس آنها در مدیریت این گروه از بیماران، راه اندازی و حضور در نشست های مجازی و حضوری بین رشته ای همراه با بهره گیری از هوش مصنوعی با هدف تقویت همکاری های بین رشته ای و افزایش دانش متخصصان از حیطه و گستره خدمات علوم توانبخشی و ترغیب ارجاع زودهنگام، و پایبندی به تبادل اطلاعات بالینی و علمی در فرآیند برنامه ریزی درمان بیماران از جمله اقدامات کارآمد طراحی شده در دانشکده علوم توانبخشی می باشد که در حال حاضر به مرحله اجرا رسیده است.
۴. آیا برنامههای آموزشی ویژهای برای ارتقای تخصص و مهارت تیم درمانی در زمینه توانبخشی و مراقبتهای ویژه وجود دارد؟
علاوه بر اینکه اساتید دانشکده علوم توانبخشی با شرکت در دوره های تخصصی و پیشرفته روش تدریس با آخرین متدهای آموزشی در چهارچوب دروس نظری، عملی و بالینی آشنا می شوند، در دانشکده علوم توانبخشی برنامه های متنوع علمی و فرهنگی با هدف تقویت و تشویق استفاده از تکنولوژی های روز طراحی و اجرا می شود. به علاوه اساتید رشته های مختلف به واسطه ارتباط با مهندسان و متخصصان سایر رشته های علوم توانبخشی، فناوری هایی را طراحی و تولید نموده اند که برخی از آنها به خوبی جایگزین نمونه های گران قیمت خارجی شده است و برخی دیگر، با تکیه بر خلاقیت اساتید به صورت نوآورانه توسعه یافته اند و در مسیر کسب مجوزها جهت ورود به بازار می باشند.
۵. چشمانداز دانشگاه در استفاده از فناوریهای نوین و روشهای نوآورانه در درمان و توانبخشی چیست؟
دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تکیه بر حمایت های مستقیمی که از وزارت بهداشت و سایر مراجع مالی تحقیقاتی و پژوهشی سطح استان و کشور دریافت می کند به تشویق توسعه و روزامدسازی فناوری های نوین درمانی و توانبخشی توجه ویژه دارد. هزچند تأمین بودجه این فرآیندها در شرایط پیچیده اقتصادی فعلی کار آسانی نیست ولی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی با کمک دفاتر ارتباط با صنعت، طرح های اثرگذار، مالکیت فکری و ترجمان دانش همزمان با جذب بودجه به افزایش دانش مدیران کلان استان از دستاوردهای علمی و تحقیقاتی و بومی سازی فناوری های روز دنبا توجه ویژه دارد.
۶. چالشهای اصلی که دانشگاه در توسعه مراکز توانبخشی و مراقبتهای ویژه با آنها مواجه است، چیست و چه راهکارهایی برای رفع این چالشها در نظر گرفته شده؟
خدمات توانبخشی برای رسیدن به پاسخ مطلوب نیاز به صرف زمان زیادی هم در جلسات درمانی و هم در طول فرآیند درمان دارند و بسیار بیشتر از روش های دارویی و پزشکی مستلزم همکاری نزدیک بیماران و خانواده ایشان می باشند. این مسأله خود به خود این خدمات را پرهزینه می کند هرچند در مقایسه با هزینه دارو و جراحی، هزینه خدمات توانبخشی به مراتب کمتر، و ماندگاری اثر آنها به صورت قابل ملاحظه ای بیشتر است ولی همین هزینه زمانی و اقتصادی که در یک بازه زمانی طولانی (حداقل یک ماه تا چندین سال در بیماری های مزمن یا پیشرونده) یک مانع بزرگ در مراجعه به هنگام بیمار و تبعیت درمان ایشان می باشد. در دانشکده علوم توانبخشی این گلوگاه ها به خوبی شناسایی شده اند و هم از طریق تهیه و انتشار محتوی آموزشی به زبان ساده در قالب پمفلت و فیلم های کوتاه و هم با تشویق اساتید برای توسعه و گسترش روش های نوین توانبخشی مبتنی بر بازی های دیجیتال و تجهیزات ارزان قیمت ولی دقیق فناورانه تلاش شده است همزمان با کاهش طول درمان، سواد سلامتی شهروندان در زمینه خدمات علوم توانبخشی ارتقا داده شود و همکاری و تداوم آنها در درمان بهبود یابد.
۷. نقش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در همکاری با سایر نهادهای بهداشتی و درمانی استان برای ارتقای خدمات توانبخشی و مراقبتهای ویژه چگونه است؟
دانشکده علوم توانبخشی از طریق کارگروه توانبخشی و درمان، و کارگروه های بهداشت و سلامت سالمندان و آموزش سالمندان ارتباط نزدیکی با معاونت درمان و معاونت بهداشت استان دارد. همچنین تلاش شده است همکاری نزدیکی میان این دانشکده و انجمن های علمی رشته های علوم توانبخشی، دفتر سلامت شهروندان شهرداری اصفهان و مجمع خیرین سلامت استان برقرار شود. در همین راستا و با توجه به اینکه سالمندان و کودکان دو اولویت اصلی آموزش بالینی، پژوهش و فناوری در این دانشکده محسوب می شوند، رایزنی هایی برای ارتقای سطح همکاری دانشکده با سازمان بهزیستی، هلال احمر و فدراسیون پزشکی ورزشی در جریان است.
ریحانه راهپیما