تصمیم و اعتماد
یکی از مواردی که در اندیشه و تفکر اسلامی بر آن تأکید شده، «مهارت تصمیمگیری» است. این مهارت به افراد کمک میکند تا به نحو مؤثرتری در مورد مسائل تصمیمگیری کنند. اگر افراد بتوانند فعالانه در مورد اعمالشان تصمیمگیری کنند، جوانب مختلف هر انتخاب را بررسی و پیامدهایش را ارزیابی کنند، مسلما در سطوح بالاتر بهداشت روانی قرار خواهند گرفت.
به گزارش پایگاه خبری ربیع، یکی از مواردی که در اندیشه و تفکر اسلامی بر آن تأکید شده، «مهارت تصمیمگیری» است. این مهارت به افراد کمک میکند تا به نحو مؤثرتری در مورد مسائل تصمیمگیری کنند. اگر افراد بتوانند فعالانه در مورد اعمالشان تصمیمگیری کنند، جوانب مختلف هر انتخاب را بررسی و پیامدهایش را ارزیابی کنند، مسلما در سطوح بالاتر بهداشت روانی قرار خواهند گرفت. ویژگیهای تصمیمگیری مؤثر، تعیین اهداف واقعبینانه، دارا بودن اطلاعات کافی، برنامهریزی و ارزیابی دقیق موقعیتها، استفاده از تجارب گذشته، آیندهنگری و عاقبتاندیشی، مشورت کردن با اهلفن و کارشناسان و توکل داشتن و کمک گرفتن از خداوند است. چنانچه خداوند متعال در سوره آلعمران آیه ۱۵۹ میفرمایند: «وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی الله» «و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامیکه تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن.» این دستور الهی برای مسئولانی که تصمیمگیرنده برای جامعه هستند از اهمیت ویژهای برخوردار است. مخصوصا مشورت گرفتن از اهلفن حتی کسانی که نظر مخالف با رأی و نظر آنها دارند و در جریان سیاسی آنها نیستند اما انسانهای دلسوز و مورد اعتماد هستند و خالصانه مشورت میدهند.
مهارت تصمیمگیری در نگاه علی علیهالسلام مورد توجه بوده و در سخنان ارزشمند ایشان نیز همواره به این موضوع اشاره شده است؛ از امام علی (ع) میخوانیم: هنگامیکه جوانب امور روشن شد با سرعت و قاطعیت تصمیم بگیرید و اقدام کنید. دقیقا این کلام همان کلام قرآن مجید است اما امام این فرمایش را نیز دارند که: از انجام کاری که مجبور به انکار یا پوزش آن میشوید پرهیز کنید. تصمیم مسئولان نباید آنقدر ناپخته و دور از واقعیتها باشد که مجبور به عذر و پوزش گردند و از تصمیم خود برگردند! این شیوه تصمیمگیری از اعتماد مردم به مسئولان میکاهد و تصمیمات بعدی را در اقدام و اجرا تضعیف میکند.
جایگاه تصمیمگیری در هر سازمانی را باید در رأس آن مجموعه جستوجو کرد، بهگونهای که نقش کلیدی مدیران را میتوان اتخاذ تصمیم درست، بهموقع و قاطع از بین تصمیمات و گزینههای مختلفی دانست که در اختیار آنها قرار دارد. زمانی که تصمیمات اتخاذ شده این ویژگیها را نداشته باشد، نهتنها اجرای تصمیم را مختل میکند، بلکه اعتماد مجریان را نیز از بین میبرد. هر تصمیمی باید درست، بههنگام و قاطع باشد تا جریان امور مختل نگردد. بیتردید زمانی که تصمیم درست، به هنگام و قاطع نباشد اعتبار تصمیمگیران نزد مجریان کاهش یافته و تصور امکان لغو تصمیم در آنان شکل میگیرد، بدینجهت اقدام درستی برای اجرا نخواهد کرد؛ از طرفی احتمال شکلگیری حرکتهای اعتراضی برای تغییر تصمیم نیز افزایش مییابد و تصمیم را با مانع مواجه خواهد نمود! همچنین پشتوانه کارشناسی طرحها زیر سؤال میرود و مخاطبان یا مجریان سؤال میکنند که چرا برای تصمیمگیری در این سطح کلان، کار کارشناسی کافی انجام نمیشود؟!
بدترین نتیجه عدم تصمیم درست و بههنگام این است که فرصتی برای دشمن فراهم میکند که نفوذ نرم خود را تعمیق بخشیده و جای عناصر دلسوز را در افکار عمومی بگیرد؛ بنابراین انتظار این است که همه دستگاههای اجرایی، بهویژه مهمترین دستگاه اجرایی کشور یعنی دولت بهگونهای تصمیم بگیرند که پایههای اعتماد مردم به نظام بیشازپیش تقویت شود و مردم با اعتماد کامل تصمیمات را اجرایی کنند نه اینکه در پی هر تصمیم در انتظار تغییر و تصمیم دیگر باشند!
البته تصمیمها باید به مردم با صراحت و شفاف اعلام شود تا مردم به حقوق خود واقف باشند و بتوانند در مراجع مختلف حق خود را بستانند و کسی نتواند از این طریق و به بهانه کمک و مساعدت منتگذاری کند یا روزنه فساد باز شود و سوءاستفاده مالی طمعکاران را به حرکت ترغیب کند و رشوه و هدیه و… رواج پیدا کند. اگر تصمیم کارشناسی شده باشد نیاز به تغییر و عذر نیست و تصمیم درست که درست اجرا شود مردم را امیدوار و اعتمادها را مضاعف میکند.
علی علیهالسلام همچنانکه خود در امور با دیگران به تبادلنظر میپرداخت به کارگزاران خود نیز توصیه میکرد که با دانشمندان و صاحبنظران تبادلنظر داشته باشند. از همین رو امام علی علیهالسلام به مالک اشتر میفرمایند: «و اکثر مدارسه العلماء و مناقشه الحکماء فی تثبیت ما صلح علیه امر بلادک و اقامه ما استقام به الناس قبلک»؛ «ای مالک با دانشمندان فراوان گفتوگو کن و با حکیمان سخن فراوان در میان نه و بحث و مذاکره نما، در آنچه شهرهایت را استوار میسازد و در بر پا داشتن آنچه مردم پیش از تو بپا داشته و راست و درستکار ماندهاند.»
مشاوره معمولا برای بهدست آوردن نظریه صحیح و پرهیز از مخاطرات احتمالی صورت میپذیرد. درعینحال مشورت کردن همیشه دلیل بر ناآگاهی مشورت کننده نیست. مثلا در مورد مشورت رسول خدا یا امیرالمؤمنین علی علیهالسلام با اصحاب خویش، منظور کسب آگاهی بیشتر نیست بلکه برای شخصیت دادن به مردم، مشورت برای رشد فکری مردم و مشخص شدن صاحبنظران حقیقی و جلب همکاری و همراهی مردم است.
بهطورکلی مشارکت دادن افراد در تصمیمگیری به مشارکت آنان در «اجرا» و مشارکت آنان در «نتایج» میانجامد که آثار بسیار مفیدی دارد. اینکه رئیس دولت سیزدهم در ابتدای مسئولیت خود برای انتصاب مسئولان سایتی را برای معرفی افراد معرفی کردند از همین سیره و روش تبعیت میکند که مایه آرامش و اعتماد مردم میگردد، امید که در باقی راه که بسیار طولانی و پرمسئله خواهد بود این روش ساری و جاری باشد و نظرات مردم، نخبگان و اهل نظر مورد توجه مسئولان ردههای مختلف باشد و اعتمادها به جایگاه درست خود دست یابد.