مظفر حاجیان

به گزارش پایگاه خبری ربیع، آمریکایی ها سال هاست از دلار به عنوان حربه ای کارساز برای کشورهایی که اربابی او را نمی پذیرند یا نافرمانی از می کنند استفاده می کند؟ تحریم اقتصادی کشورها و تهدید بانکهای دنیا در معامله با کشورهای تحریم شده ابزاری است که کشورهای زیادی با آن دست و پنجه نرم کرده اند اما به دلیل گستردگی این اقدام ناجوانمردانه بسیاری از کشورها در حال جدا کردن راه اقتصاد خود از دلار هستند؟ دلارزدایی اقدامی است که امروزه کشورهای زیادی ّه آن روآورده اند و تلاش می کنند تا وابستگی کشورشان به دلار را قطع نمایند این حرکت که در حال توسعه و گسترده شدن در دنیاست سبب شکست اعتبار دلار آمریکا شده است گرچه عملکرد اقتصادی و پولی آمریکا و بدهی های بی حساب آمریکا به نهادهای مختلف بین المللی و برخی کشورها این نگرانی را پیش آورده که آمریکا نتواند از عهده آن برآید و مزتبطان با اقتصاد خسارت سنگینی را تحمل کنند و این مشوقی بر فاصله گرفتن از دلار و به تعبیر درست دلار زدایی است. ایران نیز که بیش از چهردهه تحت تحریم اقتصادی آمریکاست به میدان قطع وابستگی به دلا وارد شده و با کشورهایی در معامله با غیر دلار عمل می کند. اکنون یکی از موضوعاتی که در اقتصاد ایران و در بسیاری از اقتصادهای جهان دنبال می‌شود موضوع دلارزدایی است چرا که آمریکا و تحریم‌هایش مشکلات و چالش‌هایی برای تجارت خارجی و اقتصادهای مختلف ایجاد کرده‌اند به این خاطر امروز بسیاری از کشورهای عضو پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به دنبال دستیابی و ایجاد سازوکاری برای دلارزدایی از روابط تجاری و اقتصادی خود هستند.

شاید به جرات بتوان گفت اتفاقاً به دلیل تشدید تحریم‌ها و اعمال تحریم‌های اقتصادی و تجاری از سوی آمریکا علیه کشورهای مختلف و تلاش برای یافتن راهی برای دلارزدایی طی دهه‌های اخیر منجر به شکستن اعتبار و هیمنه آمریکا شده است به طوری که شاهد تلاش بسیاری از کشورها برای دلارزدایی و عبور از این وضعیت و جایگزینی لرز دیگری هستند تا به سلطنت دلار پایان بخشند و اقتصاد دنیا نفس راحتی بکشد.

اکنون دلارزدایی به شبکه گسترده و پیچیده‌ای تبدیل گردیده و ۱۰ برابر سریع‌تر از دو دهه گذشته در حال پیشرفت است بطوریکه در سراسر جهان درباره دلارزدایی بحث‌های زیادی صورت می‌گیرد و این حاصل سیاست تحریمی آمریکاست که در حال حاضر ۲۲ کشور را تحت تحریم قرار داده و مجازات می‌کند. چین، برزیل، مسکو، هند، مالزی، ایران، آرژانتین، امارات، ترکیه، عراق و خیلی دیگر از کشورها در مسیر دلار زدایی قرار گرفته اند و خلاصی خود را از دلار پیش می برند.

تردیدی نیست که دلارزدایی به نحوی چشمگیر بر دلار امریکا و سلطه آن تأثیر خواهد گذاشت. در حالی که کشورهای بیشتری به دنبال ارزهای جایگزین دلار هستند، تقاضا برای دلار کاهش می‌یابد که قطعا به تضعیف این ارز منجر می شود.

علاوه بر این، اگر دلار جایگاه خود را به عنوان ارز ذخیره جهانی از دست بدهد که خواهد داد، به کاهش توانایی امریکا برای تأثیرگذاری بر اقتصاد و سیاست جهانی منجر می گردد؛ ضمن اینکه، ممکن است با افزایش اهمیت سایر ارزها، رقبای دلار در تجارت بین‌المللی و آمور مالی افزایش یابند.

خبرها حاکی از آن است که بسیاری از کشورها از غرب تا امارات و کشورهای آسیای میانه و خاورمیانه به دنبال دلارزدایی هستند همچنین می‌توان گفت سعودی‌ها نیز تلاش می‌کنند تا جایی برای خود در اقتصاد دنیا باز کنند و به نحوی با قوی شدن مانع سیطره آمریکا شوند. آنچه در این موضوع حائز اهمیت است و به عنوان یک رکن اصلی باید مورد توجه دولتی ها قرار بگیرد گرفتن درس عبرت از دولت پیشین است، یعنی عدم توجه به مسائل مرتبط با برجام و نیفتادن در این دام و تلاش جدی در حذف دلار از میدان اقتصاد کشور.

اگر دولت با قدرت در تجارت خارجی و برنامه‌ها اقتصادی خود دلار را کنار بگذارد و چشم و دل به برجام و مواردمشابه نبندد به راحتی می تواند سلطه و هیمنه دلار را بر اقتصاد ایران بشکند و مشتی آهنین بر دهان تحریم گر آمریکای زیاده خواه بکوبد؟ آنچه در موضوع رشد اقتصادی و بهبود معیشت مردم باید مورد توجه دولتمردان قرار بگیرد چرا که موضوع بسیار مهمی است باز کردن گره ارز است، یعنی لازم است دولت به صورت کاملاً قاطعانه و اساسی با دلالان و سوداگرانی که با نرخ ارز بازی می‌کنند برخورد کند چرا که این جریانات عمدتاً به دنبال بازی با ارز به دلیل غلبه بخش غیر مولد در اقتصاد هستند تا از این جهت سودهای کلانی به جیب بزنند و این اقدام آنها دلار را تقویت می کند! در این موضوع شکی وجود ندارد که عمده عوامل بخش غیر مولد دلالان ارز هستند و در بین آن‌ها عرضه‌کنندگان عمده ارز در بازار با فعالیت‌های زیرزمینی قیمت بخشی از ارز را تعیین می‌کنند به این خاطر دولت در صورت شناسایی دلالان و سوداگران ارزی نباید کمترین مماشاتی با آن‌ها داشته باشد بلکه برای تحقق وعده خود یعنی رشد تولید و محقق شدن شعار سال یعنی مهار تورم و رشد تولید دست کسانی که با نرخ ارز در بازار ارز بازی می‌کنند را کوتاه کند.

افزون بر دلار زدایی، افزایش استفاده از یوان در میان کشورهای مختلف نیز حکایت از آغاز روند جدیدی در تجارت جهانی دارد. ایران، عربستان، امارات، برزیل، آرژانتین و ترکیه از جمله کشورهایی محسوب می‌شوند که تمایل زیادی به استفاده از ارزهای جایگزین در تجارت خارجی خود نشان داده‌اند. در این بین دلار زدایی صرفاً به کشورهایی که با آمریکا در تعارض بوده‌اند، محدود نمی‌شود و با شتاب زیادی کشورهایی را که به صورت سنتی متحد غرب محسوب می‌شدند، در بر می‌گیرد. چنانکه اکثر این کشورها به منظور توسعه و حفاظت از تجارت خود، کاهش هزینه‌های مبادلات و تنوع بخشیدن به ذخایر ارزی بدون استفاده از دلار، به ارزهای جایگزین رو آورده اند.

در مجموع روند دلار زدایی از اقتصاد بین الملل با شتاب قابل توجهی به پیش می‌رود. دلار زدایی تن‌ها به جایگاه جهانی امریکا ضربه نمی‌زند بلکه اقتصاد داخلی این کشور را نیز متأثّر می‌کند. در حالی که همواره رشد تقاضا برای دلار منجر به افزایش قابل توجه ارزش آن شده و از این طریق اقتصاد ایالات متحده به تقویت خود و رفع چالش‌های دورنی پرداخته، اینک کاهش تقاضا برای دلار می‌تواند موجب بروز مشکلات جدید در اقتصاد آمریکا شود.

مظفر حاجیان