ازدواج و مهریه (۱)
در عصر جاهلیت نظر به اینکه برای زنان ارزشی قائل نبودند، غالبا مهر را که حق مسلم زن بود، در اختیار اولیای آنها قرار میدادند و آن را ملک مسلم آنها میدانستند.
به گزارش پایگاه خبری ربیع، مهریه در قرآن
چنان که از فرهنگ موضوعی قرآن کریم برمیآید، واژه «مهر» عینا در قرآن مجید به کار نرفته است (فرهنگ موضوعی قرآن مجید، تألیف کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی)؛ بلکه در قرآن از «مهر» به عنوان «صدقات» در آیه چهارم سوره نساء یاد شده و در آیات مختلف با واژه «اجور» آمده است و اطلاق «اجور» بیشتر درباره متعه و ازدواج با کنیزان است. (دکتر محمد خزائلی، احکام قرآن، ص ۴۷)
اما واژه دیگری نیز که به جای «مهر» به کار میرود، «صداق»، به فتح اول یا کسر اول است که آن را نیز اینگونه تعریف کردهاند: «مالی است که مرد در عقد ازدواج به زن میدهد.»
آیه چهارم سوره مبارکه نساء به آن اشاره دارد: «آتوا النساء صدقاتهن نحله»؛ «صدقه» به ضم دال از ریشه صدق است و بر آن جهت به مهر صداق گفته یا صدقه گفته میشود که نشانه راستینبودن علاقه مرد است. برخی مفسران مانند صاحب کشاف به این نکته تصریح کردهاند. (مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، ص ۱۸۷)
«مهر» علاوه بر صداق و اجرت، «فریضه» (سوره مبارکه بقره: آیه ۲۳۷) نامیده میشود: «و ان طلقتموهن من قبلان تمسوهن و قد فرضتم لهن فریضه فنصف ما فرضتم»؛ اما واژه «نحله» در سوره مبارکه نساء، آیه ۴ (آتوا النساء صدقاتهن نحله) کاملا تصریح میکند «مهر» هیچ عنوانی جز عنوان تقدیمی و عطیه و هدیه ندارد.
مفهومشناسی مهریه
«مهر» را (به فتح میم) در لغت، کابین یا دستپیمان گویند و آن مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن میشود. لفظ «مهر» که جمع آن «مهور» است، از ریشه مهر به ضم میم و فتح هاء که واژه عربی است، گرفته شده است.
«وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَهً فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ عَنْ شَیءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکلُوهُ هَنیئاً مَریئاً» (نساء، ۴)
«و مهر زنان را به طور کامل به عنوان یک بدهی یا عطیه به آنان بپردازید؛ ولی اگر آنها چیزی از آن را با رضایت خاطر به شما ببخشند، حلال و گوارا مصرف کنید.»
مهر، پشتوانهای اجتماعی برای زن
در عصر جاهلیت نظر به اینکه برای زنان ارزشی قائل نبودند، غالبا مهر را که حق مسلم زن بود، در اختیار اولیای آنها قرار میدادند و آن را ملک مسلم آنها میدانستند. گاهی نیز مهر یک زن را ازدواج زن دیگری قرار میدادند؛ اینگونه که مثلا برادری، خواهر خود را به ازدواج دیگری درمیآورد که او هم در مقابل، خواهر خود را به ازدواج وی درآورد و مهر این دو زن همین بود.
اسلام بر تمام این رسوم ظالمانه خط بطلان کشید و مهر را به عنوان یک حق مسلّم به زن اختصاص داد و در آیات قرآن بارها مردان را به رعایت کامل این حق توصیه کرده است.
بهترین مهریه
پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله بهترین مهریهها را چنین معرفی میکنند: «خَیْرُ الصِّداقِ اَیْسَرُهُ»؛ «بهترین مهریه، سبکترین آن است.» (کنزالعمال، ح ۴۴۷۰۷)
مهریه زیاد
امام صادق علیهالسلام در اینباره میفرمایند: «اَمّا شُؤْمُ الْمَرْأَهِ فَکَثْرَهُ مَهْرِها وَعُقُوقُ زوجها»؛
«شومی و ناخجستگی زن، زیادبودن مهریه او و نافرمانی از شوهرش است.» (معانیالاخبار، ص ۱۵۲، ح ۱)
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله نیز درباره آثار سوء مهریه زیاد میفرمایند: «تَیاسَرُوا فِی الصِّداقِ، فاِنَّ الرَّجُلَ لَیُعْطِی الْمَرأَهَ حَتّی یَبْقی ذلِکَ فِی نَفْسِهِ عَلَیْها حَسیَکَهً» (کنزالعمّال، ح ۴۴۷۳۱)
بعضی از خانوادهها به خیال خودشان برای اینکه پایههای زندگی را برای دخترشان محکم کنند و داماد هوس نکند دختر را طلاق دهد، سعی میکنند تا میتوانند مهریه را دست بالا بگیرند؛ در حالی که ناخواسته با همین عملِ خود به نحوی بنیان زندگی فرزندشان را متزلزل میکنند؛ زیرا آن امری که سبب استحکام و استقرار کانون خانواده میشود، مهریه سنگین نیست؛ بلکه وجود صفا و محبت و دوستی بین زوجین است. همانطور که در این حدیث شریف خواندیم که مهریه زیاد در دل مرد ایجاد کینه و دشمنی میکند و همین امر، سبب ازبینرفتن محبت و تزلزل زندگی آنان میشود.