به گزارش پایگاه خبری ربیع، بیابان زایی (Desertification) به تخریب سرزمینی در اراضی خشک، نیمه خشک وخشک نیمه مرطوب به وسیله عوامل انسانی و همچنین عوامل طبیعی گفته می شود. این معروفترین تعریفی است که توسط «فائو» صورت گرفته است.
کشور ایران بر روی کمربند مناطق خشک جهان قرار گرفته و قسمت بسیار زیادی از آن دچار وضعیت بیابان و عواملی ناشی از آن می باشد. این سرزمین ۱/۲ درصد ازز خشکی ها و ۲/۴ درصد از بیابان های جهان را به خودش اختصاص داده است.
۶۱ درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که از این مقدار ۵/۳۲ میلیون هکتار از این اراضی در وضعیت بیابانی قرار دارند. البته در تقسیم بندی های اکوسیستمی این مقدار را ۷/۴۳ میلیون هکتار ذکر کرده اند که این مقدار از اراضی کشور در زمره اکو سیستم های بیابانی قرار دارد.
۲۰ میلیون هکتار از این اکوسیستم های بیابانی تحت تاثیر فرسایش بادی است. فرسایش بادی یا بادروبش، فرایند روبیده شدن موادی چون شن و خاک از سطح زمین به وسیله باد است. ۴/۶ میلیون هکتار از کل ۲۰ میلیون هکتاری که تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد؛ در محدوده کانون های بحرانی است. این مقدار در ۱۸ استان کشور پراکنده شده است. بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی در بر گرفته اند.
سرانه بیابان در کشور ما به ازای هر نفر نیم هکتار است که این میزان در دنیا ۰/۲۲ هکتار را شامل می شود. این بدان معنی است که این سرانه در ایران بیش از دو برابر سرانه جهانی و متوسط جهانی است.
بارندگی متوسط سالانه حدود ۱۲۰ میلیمتر و تبخیر واقعی حدود سه هزار میلیمتر که از سطح آزاد آب محاسبه می شود، وضعیت دشت کاشان را در زمره یکی از بحرانی ترین دشت های کشور قرار داده است. برداشت های بی رویه آب از منابع زیر زمینی، بادهای خشک و سوزان که هر ساله در این منطقه می وزد و خشکسالی های متعدد و پشت سر هم، شرایط بسیار نامطلوبی را برای این شهرستان رقم زده است.
کاشان به دلیل مجاورتش با شهرستان کویری آران و بیدگل در مرز شرقی خودش متاثر از پدیده بیابانزایی بوده که این امر ناشی از کانون های فرسایش بادی این منطقه است. سهم این شهرستان از این کانون های بحرانی فرسایش بادی هشت هزار و ۳۸۲ هکتار است که در بخش شمال شرقی این شهرستان قرار گرفته است.
تفاوت بین «بیابان» و «کویر»
ما باید روی این دو واژه بازتعریف داسته باشیم تا همگان تفاوت بین این دو واژه را بدانند و اشتباه تعرف نشود؛ واژه های «بیابان» و «کویر» دو تعریف مجزا دارد. کویر به جایی گفته می شود که بدون هیچ گونه پوشش گیاهی و جانوری است و در اصطلاح ژئومورفولوژی یا زمین ریختشناسی به آن «پلایا» هم گفته می شود.
مانند پلایای مرنجاب که کویر مرنجاب نیز به آن می گویند، شیب کویر صفر تا یک درصد بوده و به صورت یک کفی رسی و تخت است که سطح ایستایی آب هم نزدیک به سطح زمین بوده و رخساره های مختلف ژئومورفولوژیکی و لندفرم های گوناگونی بر روی آن پدیدار شده است.
اما در بیابان موجودات زنده و گیاهان می توانند زندگی و رشد کنند. که ساختار فیزیکی این موجودات متناسب با این اقلیم گرم و خشک شکل گرفته است.
علت توسعه و پیشروی بیابان در منطقه کاشان را می توان عواملی مانند تخریب مراتع در این منطقه، چرای بی رویه دام، چرای پیشرس یا زودتر از موعد آن، بهره برداری نامناسب در مراتع، بوتهکنی که توسط بومی های منطقه انجام می گیرد، عدم تعادل بین دام و ظرفیت مرتع، بهره برداری بیش از حد از گیاهان مرتعی، شخم زدن نامناسب مراتع برای استفاده های کشاورزی، تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی (که این قابلیت برای یک زمین مرتعی وجود ندارد که بتوان از آن استفاده کشاورزی کرد)، تبدیل شدن مراتع و اراضی منابع طبیعی به مناطق مسکونی، و بسیاری از موارد دیگر که هر روزه شرایط دشت کاشان را بحرانی تر می کند، برشمرد.
در پی اینکه این سرزمین با وضعیتی بحرانی روبروست، باید در این زمینه اقداماتی از قبیل برنامه ریزی صحیح و مدون و ماندگار و تدوین آن توسط مسئولان ذیربط و تعلیم آموزش های لازم به مردم بومی داشت تا بتوان در آینده براساس بحث توسعه پایدار که شامل حداکثر استفاده از منابع طبیعی است، به صورتی که به توانایی آیندگان در استفاده از این منابع خدشه و خللی وارد نشود عمل کرد. با اجرای این امور می توان فشار را از روی اکوسیستم خشک و شکننده کاشان کم کرد.
چه باید کرد؟
به فرموده مقام معظم رهبری فرهنگ حفظ منابع طبیعی باید به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود. پس هر شهروند کاشانی لازم است قسمتی از توان خودش را برایی فرهنگ سازی در این رابطه به کار گیرد و همه مردم را با صدماتی که از طریق استفاده نامناسب و بیش ازحد از اراضی منابع طبیعی و مراتع شهرستان کاشان وارد می شود آشنا کند.
همچنین قسمت ترویج ادارات منابع طبیعی با برگزاری کارگاهها و سخنرانی های مختلف در محافل عمومی، مساجد، مدارس و…. در زمینه ایجاد فرهنگ منابع طبیعی در بین اقشار مختلف مردم کوشا باشند.
انتهای پیام/کاشان اول