محمد حاجیان

به گزارش پایگاه خبری ربیع، دو قیام مهم مردم قهرمان پرور تبریز در کمتر از یک قرن، یکی در دوره استبداد صغیر و شکست محمدعلی شاه و دیگری قیام ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ بر ضد محمدرضا شاه پهلوی، تأثیر فراوانی در روند تاریخ معاصر ایران و پیروزی انقلاب اسلامی بر جای گذاشت. در این میان، قیام ۲۹ بهمن، تأثیر شگرفی داشت؛ چه آنکه این قیام، نخستین حلقه زنجیره‌ای بود که قیام خونین نوزده دی مردم قم را به قیام های پی در پی ایرانیان بر ضد دستگاه پهلوی پیوند می داد.

جرقه سلسله قیام های مردمی سال ۱۳۵۶، از قیام مردم دلاورمردم قم در نوزده دی زده شد. پس از آن، اربعین های شهیدان انقلاب پشت سر هم تاریخ ساز می شد. در روز ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ که با چهلم فاجعه قم در نوزده دی هم زمان بود، در بسیاری از شهرهای کشور، مجالس ختم و سوگواری برای یادبود شهیدان آن فاجعه برگزار شد. در شهر تبریز نیز قرار بود ساعت ده صبح مردم در مسجد میرزا آقا یوسف مجتهد گرد آیند. دعوت برای این تجمع، از سوی آیت الله قاضی و ده تن دیگر از علمای تبریز صورت گرفته بود.

در آن روز، سرگرد حق شناس، رئیس کلانتری بازار با حضور در محل، به مردم اعلام کرد متفرق شوند. در این میان، او با منع کردن خادم مسجد از باز کردن در مسجد برای حضور مردم، الفاظ زشتی درباره آن مکان مقدس بر زبان آورد. در این شرایط، جوانی از جوانان غیرتمند تبریز به نام محمد تجلا که از پاره کردن اعلامیه و سخنان توهین آمیز این مأمور به هیجان آمده بود، تکه آجری را از زمین برداشت و به سوی او پرتاب می کرد. پس از آن، حق شناس با اسلحه کمری خود، محمد را به شهادت رساند. شهادتی که آغازگر قیامی شد که در نهضت انقلاب اسلامی، از آن با عنوان «حماسه ۲۹ بهمن مردم تبریز» یاد می شود.

با آغاز قیام ۲۹ بهمن تبریز، جوانان پرشور و انقلابی به سینماها و شراب فروشی‌ها حمله می کنند و همه مراکز فساد و فحشا را به آتش می کشند. بزرگ ترین تخریب در پاساژ پهلوی اتفاق افتاد که از مراکز فساد و فحشا بود و در آن، شراب فروشی‌ها، قمارخانه ها و رستوران‌های این محل به آتش کشیده شدند. همچنین مردم که از اقامتگاه عده ای از مزدوران امریکایی در خیابان دانش سرا اطلاع داشتند و می دانستند محل سکونت آنها، مرکز فساد و خوش گذرانی است، به این مرکز هجوم بردند و با این اقدام انقلابی، کینه و نفرت خویش را از نمایندگان امپریالیسم امریکایی در ایران نشان دادند.

وقتی حتی اعزام کامیون های پر از نیروهای پلیس و مأموران ضد شورش هم نتوانست قیام ۲۹ بهمن تبریز گسترده را مهار کند، یحیی لیقوانی، رئیس ساواک تبریز که متوجه عادی نبودن اوضاع شهر شده بود، بی درنگ، برای کسب تکلیف با تهران تماس گرفت. خبر خیلی زود به گوش شاه رسید. محمدرضا پهلوی دستور داد شدیدترین حفاظت ها از پمپ بنزین ها، مخازن نفت، کارخانه‌ها و اداره‌های دولتی صورت گیرد و هرگونه مقاومتی سرکوب شود.

تظاهرات مردم به اعلام حکومت نظامی تبدیل شد در حالیکه خیابان ها از خون جوانان، بازاریان دانشجویان و مردان و زنان رنگین شده بود. نخستین واکنش رژیم پهلوی پس از قیام ۲۹ بهمن و برقراری حکومت نظامی، دستگیری افراد مظنون بود. با آغاز موج دستگیری‌ها، تن‌ها پس از ۴۸ ساعت از پایان روز بیست و نهم بهمن، ۶۲۱ دانشجو دستگیر و روانه زندان شدند.

امام خمینی (ره) که در نجف اشرف و در تبعید بودند، در تاریخ هشتم اسفند ۱۳۵۶، در پیامی به مردم تبریز، به آنان نوید پیروزی نهایی دادند. بخشی از متن پیام بدین شرح است: «سلام بر اهالی شجاع و متدین آذربایجان عزیز! درود بر مردان برومند و جوانان غیرتمند تبریز! درود بر مردانی که در مقابل دودمان بسیار خطرناک پهلوی قیام کردند و با فریاد مرگ بر شاه، خط بطلان بر گزافه گویی های او کشیدند! زنده باشند مردم مجاهد عزیز تبریز که با نهضت عظیم خود، مشت محکم بر دهان یاوه گویانی زدند که با بوق های تبلیغاتی، انقلاب خونین استعمار را که ملت شریف ایران با آن صد در صد مخالف است، انقلاب سفید شاه و ملت می نامند و این نوکر اجانب و خودباخته مستعمرین را نجات دهنده ملت می شمارند. …خاطره بسیار اسف انگیز قم هنوز ما را در رنج داشت که فاجعه بسیار ناگوار تبریز پیش آمد. من به شما اهالی معظم آذربایجان نوید می دهم؛ نوید پیروزی نهایی».

حضرت امام خمینی رحمه الله به مناسبت چهلم شهدای تبریز، پیامی صادر کرد که در بخشی از آن آمده است: «کشتار بی رحمانه قم، ایران را به هیجان درآورد و تبریز عزیز را به قیام همگانی مردانه در قبال ظلم و بیدادگری کشاند و کشتار دسته جمعی تبریز ملت غیور ایران را چنان تکان داد که در آستانه انفجار است؛ انفجاری که دست اجانب را به خواست خدای متعال برای همیشه قطع کند. انفجاری که انتقام مظلومان را از شاه بگیرد و دودمان سیاه پهلوی را برای همیشه از تاریخ ایران محو کند و این ننگ را از صفحه آن بزداید».

محمد حاجیان