مظفر حاجیان

به گزارش پایگاه خبری ربیع، قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: ثَلاَثٌ أَخَافُهُنَّ عَلَی أُمَّتِی مِنْ بَعْدِی اَلضَّلاَلَهُ بَعْدَ اَلْمَعْرِفَهِ وَ مَضَلاَّتُ اَلْفِتَنِ وَ شَهْوَهُ اَلْبَطْنِ وَ اَلْفَرْجِ.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: بعد از مرگم، از سه چیز بر امّتم بیم دارم: گمراهی بعد از شناخت، فتنه های گمراه کننده، و شهوتِ شکم و شرمگاه.

نگرانی های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم، در زمینه های مختلف بود، چرا که آفت ها و عارضه‌هایی که دامنگیر انسان می گردد، متفاوت است. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در آن سال ها، نگرانی خویش را نسبت به وقوع آنها «پس از خویش»، ابراز داشته و آنها را پیش بینی کرده است.

برخی از این موضوعات نگران کننده، حاکی از نوعی «رجعت» در امت مسلمان است، یعنی کمرنگ شدن ارزش‌های الهی و اسلامی و احیای دوباره معیارهای جاهلی و سر برآوردن خوی و خصلت های غیر انسانی، که به برکت اسلام، قطع شده بود و در عصر پس از رسول، بار دیگر جان گرفت و معیارها را برهم زد. این نوع رجعت به جاهلیت، که از نگرانی های عمده آن حضرت است، برای هر مصلحی که با رهبری خویش، امتی و فرهنگی و نظامی پدید آورده باشد، وجود دارد، چرا که نسل دوم و سوم در یک حرکت انقلابی و نهضت اصلاحی، اغلب دارای آن روحیّات، باورها، انگیزه‌ها، شناخت های عینی و تجربه‌های محسوس «انقلابیون اوّلیّه» و «سابقون» نیستند و زمینه سیر قهقرایی و بازگشت به شرایط پیش از تحوّل و نهضت، در آنان فراهم تر است و دشمنان هم از همین «زمینه» ها بهره می گیرند

و به دگرگون سازی «فرهنگ انقلاب» می پردازند و تاریخ ثبت کرد که نگرانی پیامبر (ص) درست و بجا بوده است زیرا پس از رحلت اولین نگرانی رونمایی شد و آن انحراف از خط ولایت و امامتی است که پیامبر بارها به صراحت و حتی مصداقی معرفی فرموده بودند؟! که این انحراف شکننده را بحث زیاد است و در این ستون کوتاه به همین مقدار بسنده می شود. اما نگرانی دوم فتنه های گمراه کننده است. فتنه هایی که اتفاقا از داخل و درون جامعه اسلامی کلید می خورد وئ با رنگ و بوی ظاهری دین قد علم می کند؟ ببینیم چه کسانی مقابل علی علیه السلام صف آرایی کردند؟ پیشانی پینه بسته‌های قرآن خوان و نماز خوان و متعصبان مذهبی که بواسطه تعصبان شدید از راه خارج شدند و در مقابل قرآن ناطق ضف کشیدند؟! بیش ترین نقل های روایی درباره نگرانی پیامبر، نسبت به همین موضوع است، یعنی عارضه تبعیّت از هوای نفس و در سرپروراندن آرزوهای دور و دراز، که نشانه وابستگی به دنیا و مظاهر آن است، نتیجه طبیعی این دو بیماری اخلاقی، دور شدن از حق و فراموش کردن قیامت است و همین، برای سقوط یک فرد یا امت کافی است. نگرانی دیگر پیامبر آن بود که با دست یافتن مردم به مآل و ثروت و چشیدن شیرینی دنیا، دل های آنان دنیا زده شود و از ارزش‌ها دست بشویند و در کسب ها و در آمدها مراعات حلال و حرام ننمایند و هدفشان انباشتن ثروت و افزودن مکنت باشد، از هر راه که باشد. نتیجه این دنیازدگی، فراموشی خدا و آخرت و در نهایت، سقوط اخلاقی است و دور شدن از ساده زیستی و گرفتاری در دام تجمّلات خواهد بود. دقت کنیم غرور و شهوت، ثروت و دنیازدگی و جهل مایه تباهی و انحراف امت شمرده شده‌اند. اما نقش اصلی انحراف در دست علما و نخبگانی است که در دام شیطان گرفتار می شوند. به هم آمیختن حق و باطل و آشفته ساختن مرزها و معیارها و زیر پاگذاشتن اصول و انکار مسلّمات دین، موجب می شود عده ای از هدایت دست بشویند و گمراه شوند. در این جا نقش آنان که کار فکری می کنند و با افکار و اندیشه های مردم سروکار دارند، حسّاس تر است و ما بارها این مسئله را تجربه کرده ایم که آنجایی که خحواص به اشتباه بروند بخشی از جامعه را گرفتار می کنند و هزینه سنگینی بر مردم وارد می کند. دانایان و دانشمندان، همچنین زمامداران و مسئولان نیز درگمراه شدن مردم نقش دارند و اگر بلغزند، جامعه را به اشتباه و لغزش می اندازند.

مهم ترین زمینه های ایجاد فساد و فتنه، غرور نابخردانه و غرق شدن در شهوت هاست. غرور برخاسته از شهوت، انسان را به بیراهه، و به ابتذال و پستی می کشاند؛ او را از درون، تهی می سازد و به گردنکشی و طغیان وامی دارد. چنین شهوتی سبب می شود آدمی، بی باکانه پرده عصمت خویش را بدرد و غفلت زده، گناه کند چنانچه دیدیم چادر از سر بانوان محجبه کشیدند و مسجد و قرآن را آتش زدند و هتک حرمت های زیادی به وقوع پیوست که تکرارش نیز مضر خواهد بود؟! گاهی نام نیک و سابقه درخشان افراد، عامل غرور و کبرشان می شود. اینان که ایمانشان سست است، هنگام فتنه، دستمایه فریب فتنه جویان می گردند. امیرالمؤمنین، علی علیه السلام درباره اینان می فرماید:

بسا کسان که نکوحالی شان دام بلاست؛ خطا پوشی‌شان موجب غرور است؛ و حسن شهرت و خوش نامی شان سبب غلتیدن به دام فتنه است؛ مباش در میان آزمون های الهی، هیچ آزمونی همانند مهلت دادن به چنین کسانی نیست. (نهج البلاغه، کلمات قصار ۱۱۶، ۲۶۰.) نیز فرمودند: بی تردید، آشوبی سهمگین که افسارگسیختگی و بی بند و باری، نشانه آن است تهدیدتان می کند و در کارِ فرود آمدن است. هرگز مباد که شما را اوضاعی بفریبد که مغروران تاریخ را فریفت؛ زیرا آن اوضاع، سایه‌ای گذرا بیش نیست و دیری نمی پاید. (همان، خطبه ۸۸، ص ۱۷۸)

یکی از زمینه های بروز فتنه، ساده اندیشی و هوس بازی مردم و حاکمان است. کسانی که تن‌ها به ظاهر زیبای فتنه ها یا فتنه جویان می نگرند و تحقیق و بررسی عالمانه نمی کنند، با اشتیاق به سوی فتنه ها می دوند و از قدرت اندیشه خویش بهره‌ای نبرده اند.

مظفر حاجیان