عاطفه بازفتی

به گزارش پایگاه خبری ربیع، مولوی از مشهورترین شاعران ایرانی­تبار فارسی­گو است وی یکی از بزرگان نام­آور عرصه عرفان و تصوف به شمار می­­رود. هشتم مهر ماه در تقویم رسمی کشورمان به نام «روز بزرگ­داشت جلال­الدین محمد مولوی» شاعر و عارف ایرانی ثبت شده است.

مولانا از جمله کسانی است که اندیشه­هایش آن­چنان والا هستند که تمام مرزهای قومی، فرهنگی و حتی سیاسی در برابر آن­ها بی­معنی می­شوند. بزرگانی چون مولوی فراتر از مکان و جلوتر از زمان خود زندگی می­کنند. در سال­های اخیر شاهد توجه بیشتر جهانیان به آثار مولانا هستیم؛ شعرهایی که مرزهای جغرافیایی را درنوردیده­اند و گاهی بر زبانِ غیر فارسی زبانان جاری می­شوند. به­راستی چه راز و سِرّی در اندیشه و شعر مولوی وجود دارد که در قلب عاشقان عالم نفوذ می­کند و در نیستان جانشان آتش می­زند؟! در این نوشتار به بررسی مختصر علل محبوبیت شعر و اندیشه مولوی پرداخته می­شود.

۱

اغلب اشعار مولوی به­ویژه در غزلیات شمس از موسیقی قوی و پر طنینی برخوردار هستند. در سال­های اخیر قابلیت­های موسیقایی آن­ها بیشتر شکوفا و کشف شده است و دیگر فقط کسانی که طرفدار پر و پا قرص موسیقی سنتی هستند غزلیات مولانا را در دستگاه­های موسیقی سنتی نمی­شنوند. خوانندگان زیادی از موسیقی­های دیگر مثل پاپ، شعرهای مولوی را می­خوانند و شاید بتوان گفت بخشی از محبوبیت و شناخت بیشتر مردم از مولانا مدیون موسیقی و خوانندگانی است که شعرهای پر کشش او را در قالب ترانه اجرا کرده­اند و باعث شده­اند تا این قند مکرر کام آنان را شیرین کند.

۲

انسان در عصر بیست­و یکم با انبوهی از فلزات سرد و سطوح سیمانی محاصره شده است؛ بی­تاب و بی­قرار صدای خوش طبیعت و دست یافتن به آرامشی است که عده­ای با مدیتیشن و اسامی دهن­ پر کن و امروزی سعی دارند تا آن را به دست آورند. انسان امروز «معنویت» را گم کرده است. آرامشی که همراه با معنویت و عرفان است اغلب در هیچ کلاس یوگا و مدیتیشن و افزایش تمرکز و فال قهوه­ای پیدا نمی­شود. مولانا پیام­آور معنویت است و همیشه خود تأکید می­کرده که من دنباله­رو و بنده قرآن هستم. افکار او سرچشمه گرفته از قرآن و سنت و احادیث پیامبر اسلام(ص) است. پیام مولوی منبعی الهی دارد. «کریم زمانی»، مفسر قرآن و مولوی شناس، می­گوید:«نیازهایی مانند داشتن احساس آرامش، هدف و معنا در زندگی از نیازهای ذاتی بشر هستند که در بعد زمان نمی­گنجند، انسان قرن ۲۱ به دلیل مشکلات خود از قبیل افسردگی و احساس تنهایی باید نگاه جدی­تر و عمیق­تری به آثار مولانا داشته باشد.» از همین روست که در آثار مولانا باید به دنبال خودمان باشیم آن­ها آینه روح همه افراد بشر هستند وقتی به سراغ آثار مولوی می­رویم نباید هدفمان فقط آموزش واژگان و ترکیبات ادبی برای تقویت املا و نگارش باشد بلکه کتا­ب­های مولوی قطعا تأثیری فراتر از این موضوع دارند و می­توانند مرهمی برای دردهای بشر امروز فراهم گردانند.

۳

مثنوی و بسیاری از آثار مولوی بطن در بطن هستند؛ مثل یک اقیانوس وسیع و بی­انتهایند هر چه در این «بحر عمیق مثنوی» غوطه بخوریم و شنا کنیم باز هم نکته­ای هست که هنوز نمی­دانیم. دکتر «شفیعی­کدکنی» معتقدند:«مثنوی معنوی حضرت مولانا بزرگ­ترین حماسه روحانی بشریت است که خداوند برای جاودانه کردن فرهنگ ایرانی آن را به زبان فارسی هدیه کرده است. محال است که شما یک صفحه از مثنوی را برای نمونه یک بار بخوانید و هر بار در نظر شما جلوه­ای دیگر نداشته باشد این از معجزات این کتاب است.» مولانا خود در مثنوی به ما می­گوید که آن را چگونه بخوانیم تا بهتر بفهمیم. درست مثل پزشکی که هم دارو را می­شناسد هم طریقه مصرف آن را توضیح می­دهد. مثنوی داروی دردهای ماست. مولوی معتقد است اگر نمی­توان همه چیز را به روشنی گفت و اگر نمی­توان از دریای حقیقت جرعه­ای نوشید اما در حد رفع تشنگی از آن باید چشید:«آب جیحون را اگر نتوان کشید/هم به قدر تشنگی بتوان برید/گر شدی عطشان بحر معنوی/ فرجه­ای کن در جزیره مثنوی»(فرجه:تفرج و گردش)

۴

شعر مولانا سرشار از امن و آشتی است و به مخاطبش امنیت می­بخشد. انسان معمولا به سخن کسی اعتماد می­کند که خودش به آرامش و صلح درونی و جاودانی رسیده باشد مولانا بارها به صراحت اشاره می­کند که با همه چیز و همه کس در صلح و آشتی است:« من که صلحم دائماً با این پدر/ این جهان چون جنت استم در نظر»

۵

مولانا معتقد است مثنوی باعث وحدت است:«مثنوی ما دکان وحدت است». وحدت و همدلی میان انسان­ها باعث پیوند جوامع می­شود مولانا می­فرماید:«همدلی از هم­زبانی بهتر است» چه زمانی این سخن را گفت؟ در میانه ویرانگری­های مغولان و جنگ­های صلیبی در اروپا مولانا از صلح و آرامش و همدلی می­گوید و مخاطب را تشویق به آشتی با خود و جهان می­کند. نمی­توان انکار کرد که هنوز هم تفاوت نژاد، زبان و آیین­ها در سطح جهان قربانی می­گیرد و هنوز هم عده­ای هستند که به نژاد برتر و رنگ پوستشان افتخار می­کنند حال آنکه این فقط از جاهلیت کورکورانه آنان حکایت دارد!

۶

سازمان فرهنگی-تربیتی سازمان ملل متحد یا همان یونسکو سال ۲۰۰۷ میلادی را سال مولانا نام­گذاری کرده بود. در تقویم رسمی کشورمان نیز هشتم مهر روز بزرگ­داشت مولاناست اول آنکه اگر هر سال، سال مولانا باشد باز هم کافی نیست و دوم اینکه اگر هر سال را مولانا بنامیم اما عملا کودکان سرزمین­مان نتوانند بیتی ساده از مثنوی را درست بخوانند فایده­ای ندارد! اگر ندانیم همه سخن مولوی از عشق و دوست­داری و همدلی و محبت است بی­فایده است!

مولوی یکی از نمادها و ستون­های اصلی عرفان ایرانی و اسلامی است و تمام مغز و جوهره قرآن و ادبیات را با نگاهی عارفانه و لطیف در قالب شعر و اندیشه­هایش ریخت. اگر بتوانیم او را بهتر بشناسیم بی­شک به آرامش بیشتری خواهیم رسید چرا که سخن مولانا همچون آینه، تصویری از خود حقیقی ما را بازتاب می­دهد.