لبخند همسایگان به خزر
« لبخند همسایگان به خزر » عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم قاسم غفوری است که میتوانید آن را در ادامه بخوانید:
به گزارش پایگاه خبری ربیع، قزاقستان دیروز میزان نشستی ۵ جانبه بود که سران همسایگان خزر یعنی جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در آن حضور داشتند. آنچه در این نشست رقم خورده است آن بود که ۲۱ سال گفتوگو برای تدوین رژیم حقوقی دریای خزر، چهار نشست در سطح سران و پنجاه و دو نشست گروه کاری برای تدوین این کنوانسیون دیروز با پنجمین نشست سران در بندر آکتائو قزاقستان بالاخره پایان یافت و کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در ۲۴ ماده به امضای سران پنج کشور ساحلی خزر رسید. این دستاورد مهم در حالی رقم خورده است که در باب آن چند نکته قابل توجه وجود دارد. نخست آنکه رژیم حقوقی مذکور برگرفته از اراده همسایگان خزر مبنی بر به نتیجه رساندن مذاکراتی است که میتواند ضامن آینده خزر و تعیین میزان بهرهبرداری هر کدام از اعضا از منابع و ذخایر خزر و البته سهم آنها در نگهداری و حراست از آن باشد.
دوم آنکه این مهم در شرایطی رقم خورد که بازیگران فرامنطقهای بویژه کشورهای غربی تلاش بسیار داشتهاند تا نقش خود را در این منطقه پر رنگ ساخته و آن را به یکی از قلمروهای نفوذ خود مبدل سازند. اقدامات سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی که از سوی غرب بویژه آمریکا برای تاثیرگذاری بر سرنوشت خزر صورت گرفته بر هیچکس پوشیده نیست چنانکه آنها برای تحقق این امر حتی به اختلاف افکنی میان همسایگان خزر و بحرانسازی در منطقه پرداختهاند.
آنچه در معادلات خزر مشاهده و نشست دیروز مشاهده میشود آن است که همسایگان خزر با کنار نهادن القاها و فشارهای بیرونی برای رسیدن به وضع مطلوب در قبال خزر گرد هم آمدند و توانستند گامی مهم را برای رسیدن به این مهم بردارند.
حال این سوال مطرح میشود که راهکار عملیاتی ساختن مصوبات و تصمیمات صورت گرفته در این نشست چیست و چگونه میتوان آیندهای روشن را برای منطقه و اهداف تعریف شده برای آن رقم زد؟ آنچه در ابتدای امر مطرح میشود لزوم استمرار نزدیکی همسایگان خزر برای نزدیکتر ساختن دیدگاهها برایب تدوین و نهایی ساختن کنوانسیون خزر است به هر حال همچنان مباحثیب همچون چگونگی بهرهگیری از منابع بستر و زیر بستر خزر لاینحل باقی مانده و نیازمند رایزنیها و توافقات گستردهتر است.
به هر تقدیر آنچه از سوی بسیاری از ناظران حقوق بین الملل مطرح میشود آن است که با بهره گیری از اصل انصاف میتوان به این مهم دست یافت که میتواند منافعی عادلانه و منصفانه را برای همگان به همراه داشته باشد.
در این میان در کنار رایزنیهای سیاسی، اصل همگرایی اقتصادی نکتهای بس مهم و قابل توجه است. اینکه کشورهای حوزه خزر بتوانند یک کریدور اقتصادی مشترک تشکیل و به تامین نیازهای خود بپردازند میتواند در کنار افزایش مناسبات طرفین زمینهساز تسهیل در روند تدوین رژیم حقوقی خزر باشد. به هر حال هر کدام از کشورهای مذکور دارای ظرفیتها و نیازهایی هستند که در قالب بازار یا کمیسیون مشترک اقتصادی خزر میتوانند برای حمایت و کمک به یکدیگر اقدام کنند.
نکته مهم دیگر در حوزه خزر جلوگیری از نظامی شدن این منطقه است. قدر مسلم تامین امنیت خزر برعهده همسایگان آن است که تاکنون نیز به خوبی از عهده آن برآمدهاند. ریشه این موفقیت نیز از یکسو خودداری کشورهای مذکور از نظامیسازی خزر و از سوی دیگر مقابله با حضور نظامی بیگانگان در این منطقه است. شواهد نشان میدهد که ناتو در کنار آمریکا به شدت دنبال حضور نظامی در منطقه هستند و سعی دارند با وعدههای اقتصادی کشورها را پذیرنده این حضور کنند.
کارنامه مناطق مختلف جهان از جمله آبراهها و دریاهای جهان نشان میدهد در هر نقطهای که بیگانگان اقدام به حضور نظامی کردهاند جز بحران و ناامنی هیچ نتیجهای حاصل نشده است. مسئلهای که نمود عینی آن را در خلیجفارس، مدیترانه، دریای سرخ و عرصه خشکی در غرب آسیا (خاورمیانه) میتوان مشاهده کرد. مناطقی که حضور نیروهای بیگانه موجب گسترش تروریسم، اختلافات و درگیری میان همسایگان و بحرانهای امنیتی بسیار شده است.
چنانکه جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید داشته راهکار پایان ناامنی و اختلافات و بحرانها در غرب آسیا، خروج نیروهای بیگانه است که تحقق این مهم نیز به واسطه نزدیکی و همگرایی همسایگان و دوری از وابستگی به قدرتهای غربی است.
کارنامه افغانستان، عراق، لیبی، سوریه و… به خوبی نشان میدهد که حضور غربیها چه بحرانهایی را رقم زده که میلیونها نفر را جنگزده و میلیاردها دلار ویرانی برجای گذاشته است. اگر نبود منفعتطلبی غرب امروز در فلسطین و یمن جهان شاهد کشتار وحشیانه زنان و کودکان تحت رهبری آمریکا و مهرههایش نبود.
بر این اساس آنچه در حوزه دریای خزر باید مورد توجه باشد استمرار روند گذشته مبنی بر خودداری از نظامیسازی منطقه و تکیه بر داشتههای همسایگان خزر برای تامین امنیت این منطقه است که حلقه تکمیلی آن نیز رویکرد به همگرایی اقتصادی با تشکیل بازار مشترک خزر است که میتواند تامینکننده اهداف و منافع همه همسایگان باشد. طرحهایی که جمهوری اسلامی ایران همواره بر آن تاکید و به آن پایبند بوده و برای تحقق آن تلاشهای بسیاری صورت داده و سایر همسایگان خزر با بهرهگیری از ظرفیتها و طرحهای جمهوری اسلامی میتوانند نقشی مهم در تحقق این مهم که تحقق بخش آیندهای روشن برای این منطقه باشد، ایفا کنند.