راهکار اصلاح فرهنگ جامعه/ٱذهَبَا إِلَی فِرعَونَ إِنَّهُۥ طَغَی فَقُولَا لَهُۥ قَولا لَّینا لَّعَلَّهُۥ یتَذَکرُ أَو یخشَی
فرهنگ سازی و اصلاح فرهنگ عمومی جامعه از ضروریات امروز کشور است. تهاجم فرهنگی دشمن در سالهای گذشته با قدرت رسانه‌ای که در اختیار دارد و هزینه‌های سنگینی که متحمل می‌شود توانسته تاثیراتی در فرهنگ عمومی جامعه ما داشته باشد از طرفی اهمال و سستی مدیران فرهنگی و غفلت در انجام وظیفه و مقابله با این تهاجم زمینه رشد فرهنگ بیگانه را فراهم و دوری از فرهنگ غنی اسلام و ایران وارد برخی خانواده‌ها شده است.
به گزارش پایگاه خبری ربیع، فرهنگ سازی و اصلاح فرهنگ عمومی جامعه از ضروریات امروز کشور است. تهاجم فرهنگی دشمن در سالهای گذشته با قدرت رسانه‌ای که در اختیار دارد و هزینه‌های سنگینی که متحمل می‌شود توانسته تاثیراتی در فرهنگ عمومی جامعه ما داشته باشد از طرفی اهمال و سستی مدیران فرهنگی و غفلت در انجام وظیفه و مقابله با این تهاجم زمینه رشد فرهنگ بیگانه را فراهم و دوری از فرهنگ غنی اسلام و ایران وارد برخی خانواده‌ها شده است. این روندی که ساخته و پرداخته دشمن است و وارد فرهنگ جامعه شده است باید اصلاح شود و فرهنگ‌های فسادزا از جامعه حذف و پاک گردد. اما و اصلاح و افساد در فرهنگ دینی ما به چه معناست؟ در فرهنگ دینی ما، اصلاح، یعنی سامان بخشیدن، و نقطه مقابل «اِفساد» است. به همین جهت، اصلاح و افساد، یکی از زوج‌های متضادّ قرآن است که مکرّر در قرآن، مطرح می‌شوند (مثل توحید و شرک، ایمان و کفر). برخی از این زوج‌های متضاد، از آن جهت در کنار یکدیگر مطرح می‌شوند که یکی باید نفی شود و دیگری باید جامه تحقّق بپوشد و اصلاح و افساد هم از این قبیل است. بر اساس تعالیم آسمانی، آرمان والای انبیای الهی، برقراری جامعه‌ای سالم و عاری از مفاسد اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و در تعبیر قرآن، «حیات طیّبه» یا «زندگی پاک» است.
در حیات طیّبه و جامعه سالم قرآنی، منافع و مصالح بشر، بدون آن که با یکدیگر در تضاد قرار گیرند، برآورده خواهند شد و تنها به شرط برقراری چنین زندگی سالمی، ساختن انسان‌ها و اصلاح و تغییر ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه انسانی، در دو بعد فردی و اجتماعی، امکان پذیر خواهد بود. قرار گرفتن فرد و جامعه در مسیر خواست الهی و برنامه تکامل خداوندی، محو اصلاحات در چشم انداز قرآن کریم است. راهبرد اصلی، مهم و اساسی اسلام در اصلاح جامعه «دعوت» همراه با «حکمت و اندرز نیکو» است. برای اصلاح فرد و جامعه، مصلحان، موظّف‌اند که به سوی جامعه حرکت کنند و برای رفع موانع حرکت جامعه به سمت رشد و شکوفایی تلاش کنند. خانه نشینی و دوری از جامعه یا ورود به جامعه اما طفره رفتن از آنچه دیده می‌شود و ندیده و نشنیده گرفتن‌ها نمی‌تواند مسیر درست را ترسیم نماید. از این رو، مصلح حقیقی باید از مردم، با مردم و برای مردم باشد، با آنان زندگی کند و دردهای آنان را احساس کند و برای خیر آنان تلاش نماید. افرادی که به راه ناصواب وارد شده‌اند را باید با حکمت، اندرز نیکو و مناظره (گفتگوی استدلالی) به راه راست دعوت شوند. در این دیدگاه قرآنی، مشکلات و موانع اصلاح فرد و جامعه، جهل یا غفلت انسان‌ها از مسیر درست کمال و رستگاری قلمداد شده است و از این رو، جهل زدایی و غفلت زدایی، از طریق به کارگیری استدلال و موعظه و نیز تبادل اندیشه در فضای گفتگو و مفاهمه (مناظره) مورد عنایت خداوند متعال است. تردیدی نیست که لازمه موفّقیت جریان اصلاحی در جامعه، نرمش و ملایمت مصلحان در برخورد با انسان‌هاست که عمدتاً در برخوردهای فردی و هدایت افراد، مورد تأکید قرآن است. برخوردهای خشن و قهرآمیز در روند اصلاح مفاسد، قطعاً تأثیر منفی خواهد داشت. قرآن در نقل خطاب خدا به موسی و هارون (ع) می‌فرماید: «به سوی فرعون بروید، که طغیان کرده است؛ امّا به نرمی با او سخن بگویید، شاید متذکّر شود یا [از خدا] بترسد».
بنا بر آیات قرآن، اصل در اصلاح مفاسد و رفع موانع کمال انسان‌ها، کاربرد روش‌های فرهنگی و روشنگرانه و تبلیغی در یک فرآیند تدریجی و همراه با صبر، حوصله و تحمّل است.
بنا بر این اصل، به کارگیری روش‌های خشونت آمیز در برخورد با مفاسد در حوزه عمومی و خصوصی زندگی انسان‌ها مذموم شمرده می‌شود؛ اما طبیعی است که دامنه فساد، همیشه به یک اندازه نیست و حوزه عمل مُفسدان نیز تنها به حوزه فردی خود آنها محدود نمی‌شود. مفاسد کلان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، غالباً با روش‌های مسالمت آمیز و فرهنگی، اصلاح نخواهند شد و همیشه کار جامعه‌ای که گرفتار مفاسد است، با اندرز و نصیحت و روش‌های زبانی و موعظه، سامان نمی‌یابد و قطعاً به کارگیری روش‌های برخورد عملی و قهرآمیز با مفاسد کلان جامعه در این مرحله، نتیجه بخش خواهد بود. آیات قرآن کریم، به صراحت از ضرورت به کارگیری این روش در اصلاح مفاسد، تأکید دارد و در همین زمینه می‌فرماید: «با پیشوایان کفر، پیکار کنید؛ چرا که آنها پایبندی به پیمان ندارند». بنابراین روش اول در جهت اصلاح فرد و جامعه دعوت همراه با حکمت و پند و اندرز و موعظه است که برای افرادی است که به علت بی اطلاعی وارد عرصه مفسده شده‌اند اما برای قلدرها و کسانی که آگاهانه دست به فساد می‌زنند حکمشان جداست با آنها باید با شدت برخورد شود و راه فساد انگیزشان به کلی بسته شود. آنچه در ماههای اخیر و پس از آن شعار پر طمطراق زن…. اتفاق افتاد حکایت از به بیراهه کشیدن برخی افراد از طریق رسانه‌های کذاب است که باید با روش اصولی دین به اصلاح پرداخته شود و عزیزانمان را به صراط مستقیم رهنمون شد.
مظفر حاجیان