افزایش وزن در دوران بارداری در زنان مختلف، متفاوت است. مادران جوان و اولزا نسبت به مادران مسنتر و چندزا معمولا اضافه وزن بیشتری دارند. به هر حال،۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم اضافه وزن توصیه میشود. اگر شما ورزشکار هستید و ساعات زیادی را صرف کم کردن وزن و انجام نرمشهای مختلف کردهاید، این مقدار اضافه وزن خیلی زیاد به نظر میرسد. اما درحقیقت، بیشتر این اضافه وزن، مربوط به کودک، جفت، مایع جنینی، بزرگ شدن رحم و سینهها و افزایش میزان خون است. آنچه که واقعا مربوط به خود شما میشود، چربی اضافه نیست، بلکه کمک میکند تا کودکی سالم و سرحال داشته باشید. مثلا در سه ماهه اول، فقط چند کیلو اضافه وزن خواهید داشت که بیشتر آن به علت افزایش خون شماست.
در سه ماهه اول، فقط ۵,۱ تا ۵.۲ کیلوگرم، وزنتان بیشتر میشود، سپس تقریبا تا ماه هشتم، هفتهای ۲۲۰ گرم تا ۴۵۰ گرم و در ماه نهم، اضافه وزن جزئی خواهید داشت. اگرچه این فقط یک روش تجربی است. شما ممکن است در یک ماه، فقط ۵.۱ کیلوگرم و ماه بعد، ۳ یا ۴ کیلوگرم وزنتان زیاد شود.
به طور کلی پزشکتان اضافه وزن تدریجی شما را بدون افزایش یا کاهش ناگهانی، کنترل خواهد کرد. به هر حال، بهتر است در سه ماهه اول، افزایش وزن زیادی نداشته باشید، به دلیل اینکه این وزن اضافه، مربوط به خودتان میشود نه جنین و بعد از زایمان، کاهش آن، مشکلتر خواهد بود.
علاوه بر این، حالت بارداری در خانمها متفاوت است و بستگی به استخوانبندی، قد و بدن آنها دارد. دو خانم باردار که مراحل بارداری یکسان را گذرانده باشند، حتی اگر هنگامی که حامله شدهاند، هموزن باشند و به یک اندازه هم، وزنشان اضافه شده باشد، با یکدیگر متفاوتند. اگر بیشتر از میزان توصیه شده، اضافه وزن پیدا کردهاید، چه باید کرد؟ در حقیقت، اضافه وزن زیاد در دوران بارداری، خطراتی مانند دیابت حاملگی، افزایش فشار خون، واریس، کمردرد، زایمان پیش از موعد و زایمان به روش سزارین را به دنبال دارد.
تنها حدود ۵,۴ تا ۵.۵ کیلوگرم به خاطر کودک، جفت و مایع جنینی، هنگام زایمان کم خواهد شد و چند کیلوگرم نیز در هفتههای اول پس از زایمان، به خاطر مایعات بدنی و گاهی اوقات، کمی به علت شیردهی از دست خواهید داد. آنچه که میماند، باید بعد از دوران نقاهت، با ورزش از بین برود. از طرفی دیگر، اضافه وزن خیلی کم هم میتواند بر رشد و نمو طبیعی جنین اثر بگذارد و این وضعیتی است که به آن “کندی رشد درون رحم” و یا “محدودیت رشد درون رحم” یا IUGR میگویند. (IUGR شرایطی است که کودک نسبت به سن حاملگی، کوچکتر از انتظار است و به دلایل مختلفی اتفاق میافتد.)
جنینی که از مواد غذایی ضروری محروم شده، سعی خواهد کرد آنها را از ماهیچهها و چربیهای بدن مادر که به نظر سودمند میرسند، دریافت کند ولی در حقیقت به “کتونوریا” منجر خواهد شد. (کتونوریا واکنش متابولیسمی است که ترکیبات خطرناکی به داخل جریان خون آزاد میکند که میتواند رشد جنین را کندتر کند.) بدون جذب کربوهیدرات کافی، کالریای که از پروتئین گرفته میشود، به جای اینکه برای رشد مغز و ماهیچههای جنین به کار رود، صرف سوخت انرژی میشود. در نتیجه طبق آمار، کودکان کم وزن نسبت به کودکانی که وزن طبیعی دارند، از نظر سلامتی، مشکلات بیشتری خواهند داشت.
به هر حال با همه آنچه که گفته شد، نگذارید اضافه وزن فکر و ذهنتان را پر کند و این لحظات هیجانآور زندگیتان را ضایع کند. بارداری، زمانی است که باید وزن اضافه شود، نگران از دست دادن یا ندادن آن نباشید. حقیقت این است که سایز شما قرار است طی ۹ ماه آینده بزرگتر شود، یعنی مهم نیست چقدر اضافه شود.
بسیاری از خانمهای باردار با میل بیشتری نسبت به قبل غذا میخورند و فقط حدود ۱۰ کیلوگرم چاق میشوند و بعضی دیگر حدود ۲۰ کیلوگرم اضافه وزن پیدا میکنند و بدون هیچ مشکلی به طور طبیعی زایمان کرده و کودکان سالمی را به دنیا میآورند و وزن اضافه را تا یک سال آینده، از طریق شیردهی و این طرف و آن طرف رفتن، به دنبال کودک در حال رشد، از دست خواهند داد. به هر حال، شرایط همه یکسان نیست. اگر خیلی سریع وزنتان افزایش پیدا کند، پزشکتان از شما میخواهد رژیم غذایی خود را مرور کنید و او نیز تاریخ زایمان را دوباره محاسبه میکند. امکان دارد تاریخ زایمانتان اشتباه محاسبه شده باشد، یا حتی (در موارد نادر) دوقلو باردار باشید ولی تا به حال تشخیص داده نشده باشد.
علاوه بر صحبت با پزشک، باید رژیم غذایی خود را با یک متخصص تغذیه کنترل کنید تا بتواند خطرات یک رژیم غذایی نامناسب را که تا به حال متوجه آن نبودهاید، به شما یادآوری کند و یک برنامه غذایی مناسب برای بقیه دوران بارداریتان به شما بدهد.
در اینجا راهکارهای بیشتری پیشنهاد شده تا این مسئله، زیاد شما را ناراحت نکند:
– خودتان را با خانمهای باردار دیگر مقایسه نکنید.
– ذهنتان را مشغول ارقام نکنید. (منحنی وزن خودتان را با منحنی وزن ایدهآل مقایسه نکنید.
– هنگام وزن کردن و معاینه، حتی به ترازو نگاه هم نکنید. (اگر فکر میکنید این کار شما را آشفته میکند.)
– قبل از ایستادن روی ترازو، کفشها و لباسهای نسبتا سنگین خود را از تن درآورید.
– سعی کنید مفیدترین غذاها را میل و به طور منظم ورزش کنید. گاهگاهی اگر میل دارید بستنی قیفی بخورید!
– از همه مهمتر، سعی نکنید در دوران بارداری رژیم بگیرید.
بخش عمدهای از اضافه وزن بارداری شما همچنانکه پیشتر ذکر شد، پس از زایمان از بین میرود. معمولا بیشتر مادران در طول ۶ هفته پس از زایمان، کاهش وزن قابل ملاحظهای پیدا میکنند. بعد از زایمان نیز همان تغذیه سالم را ادامه دهید با این تفاوت که بهتر است با یک متخصص تغذیه نیز مشورت کنید تا بخصوص در صورت شیردهی، رژیم مشخصی را برای شما در نظر بگیرد. به این ترتیب مقادیر زیادی از اضافه وزن دوران بارداری را در مدت زمان مناسب، از دست خواهید داد. با این حال نباید انتظار داشته باشید که اضافه وزنی که طی ۹ ماه ایجاد شده، به سرعت کاهش یابد، گاهی به همان مدت زمان یا بیشتر نیاز دارید تا به وزن اولیه خود باز گردید.